Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат педагогика

Экспрессив нутқ бузилиши. 
Афазиянинг бу шаклида экспрессив нутқ ифода этиш учун муҳим 
бўлган сўзларни танлашдаги қийинчиликлар билан характерланади. Акустик-
мнестик афазиядаги сингари, акустик-гносгик афазияда ҳам нутқўзининг 
яққол ифодаланган предикатив характерини сақлаб қолади. Предмет 
ҳакидаги 
кўрув 
тасаввурларининг 
камбағаллиги, 
оптик-гностик 
компонентларнинг заифлиги сабабли сўз топишда қийинчиликлар туғилади. 
Сўз маъносининг семантик ўзгариб кетиши кўп миқдорда вербал 
парафазиялар келиб чиқишига, камдан кам литерал алмашинувларнинг икки 
сўзни бирга қўшилишига олиб келади (санчқи, пичоқ, санчоқ). Акустик-
мнестик афазияда нутқнинг номинатив функциясини бузилиши, фақат 
номлашдаги қийинчиликларда намоён бўлмай, балки ўз нутқида, расмлар 
бўйича ҳикоя қилишда ва ҳоказоларда, сўзларни танлаш жараёнида ҳам 
намоён бўлади. Сюжетли расмларни сериялар бўйича ҳикоя қилишда, 
спонтан нутқда отлар олмошлар билан аралашади. Акустик-мнестик 
афазияда аграмматизм флексийнинг феъл ва от билан аралашишида 
кузатилади. 

---

109 
Акустик-гностик афазиядан фарқли равишда, акустик-мнестик 
афазияда баён этишлар кўпгина ҳолда тугалланганлиги билан фарққилади, 
нутқда "нутқий бўтқа"лар булмайди. 
Ўқиш ва ёзувнинг бузилиши 
Акустик-мнестик афазияда оғзаки нутққа қарагандаёзма нутқда 
экспрессив аграмматизм кўринишлари кўпроқ иштирок этади, яъни 
кўмакчиларни аралаштириш, шунингдек, феъллар, отлар ва олмошлар 
флексийсини аралаштириш. Ёзма нутқнинг номинатив томони бирмунча 
сақланган, чунки беморларнинг сўз териш, синонимларни танлаш учун 
вақтлари етарлидир. Камдан-кам акустик тур бўйича литерал парафазиялар 
кузатилади (жарангли ва жарангсиз фонемаларни аралаштириш). Диктовка 
остида матнни ёзишда, ҳатто икки-уч сўздан иборат ибораларни нутқ-эшитув 
хотирасида сақлолмаган беморлар маълум даражада қийналадилар. Бунда 
улар иборанинг ҳар бир қисмини такрорлашни илтимос қилиб мурожаат 
қиладилар. Акустик-мнестик афазияда ўқилаётган матнни тушунишда 
маълум қийинчиликлар юзага келади. Бу шундай тушунтирилади: босма 
матн маълум узунликдаги гаплардан тузилади ва хотирада ўқилаётган 
матнни сақлабқолиш, нутқ-эшитув хотирасининг сақланганлигини талаб 
этади. Бу ҳолда, акустик-мнестик афазияда, нутқ-эшитув ёзув, ўқиш ва 
хисобни нормал амалга оширищда иккиламчи қийинчиликлар туғдиради.