Ўзбкистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат педагогика

Оғизнинг ҳолатини назорат қилиш 
Дизартрияда оғизнинг ҳолатини назорат қилмаслик ихтиёрий 
артикулятор ҳаракатларнинг ривожланишини қийинлаштиради. Дизартрияда, 
одатда, боланинг оғзи очиқ, сўлак оқиши кузатилади. 
Олиб бориладиган ишлар 3 босқичга бўлинади. 
Биринчи босқич — лаблар учун машқларда тактил сезгиларни 
боланинг оғзини пассив ёпиши билан биргаликда ривожлантириш. Асосий 
диққат боланинг оғзини ёпиш сезгиларига қаратилади, бола бу ҳолатларни 
ойна орқали кўриб туради. 
Иккинчи босқич — пассив фаол йўллар орқали оғизни ёпиш. Оғизни 
ёпиш аввал бошни пастга эгиш ва оғизни очиш, бошни орқага ташлаш 
ҳолатида осон бажарилади. Ишнинг бошланғич босқичларида ушбу 
осонлаштирилган усуллардан фойдаланган ҳолда амалга ошириш мумкин. 
Учинчи босқич — оғизни фаол очиш ва ёпиш машқлари сўз кўрсатмаси 
бўйича ўтказилади. Масалан, "Оғизни катта оч", "Лабларни чуччайтир", 
"Лабларни найча шаклига келтир ва аввалги ҳолатига қайтар”. 
Оғизнингтурли ҳаракати тасвирланган расмларга қараб машқларни 
бажариш. 
Машқлар 
аста-секин 
мураккаблашиб 
боради: 
боладан 

---

77 
бўшаштирилган лаблар орқали пуфлаш, тебраниш ҳаракатларини бажариш 
сўралади. 
Дизартрия. Дизартрияни бартараф этишда олиб бориладиган 
коррекцион-логопедик ишлар (2 соат амалий машғулот) 
Амалий машғулот давомида тингловчилар дизартрия, унинг келиб 
чиқиш сабаблари, механизми, локализация ва оғирлик даражалари,
дизартрик болаларни текширишнинг асосий метод ва усуллари юзасидан 
эгаллаган билимларига таянган ҳолда дизартрияда коррекцион-педагогик 
ишлар тизимини аниқлайдилар. 
5-Мавзу: Овоз бузилишлари ва уларни бартараф қилиш
(2 соат амалий машғулот) 
Амалий машғулот давомида тингловчилар овоз аппарати ва 
ҳиқилдоқнинг овоз ҳосил қилиш функцияси. Болалар овозининг 
ривожланиши. Овоз бузилишларининг этиологияси ва келиб чиқиш 
сабаблари юзасидан эгаллаган билимлари асосида овоз бузилишларини 
бартараф этишда олиб бориладиган комплекс тиббий-педагогик чораларни 
аниқлайдилар.