|
" Quramalı párman". Ózbekstan húkimetiniń burınǵı mulozimi, házirde Bosaǵa daǵı Yevroosiyo universiteti dotsenti, ekonomist alım Saparboy Jubayevning pikrine qaraǵanda, Ózbekstan prezidentiniń 27 - oktyabrdagi pármanı “ekonomikalıq rawajlanıw ushın júdá zárúrli hújjet bolıp tabıladı, sebebi, menshiklestiriw sırt el investitsiyasın tartıwdıń tiykarǵı jolıdir”.Usı waqıtta Saparboy Jubayev usı pármandiń menshiklestiriw tuwrısındaǵı aldınǵı qararlarǵa salıstırǵanda quramalılaw ekenine itibar qaratdı. “Mısalı,- deydi ekonomist,- sırt ellik investor qanday da kárxanaǵa investitsiya kirgiziw ushın óziniń investitsion joybarların alıp keledi. Pármande bolsa, qaysı bir kárxanalar ushın aldınan joybar tayarlaw talabı bar. Bul másele túsinikli emes”. Sonıń menen birge, alımdıń pikrine qaraǵanda, jergilikli investorlar yamasa kárxana kollektivine jekelestiriletuǵın kárxanalar menen sırt el investorlari tartinadigan kárxanalardı bir qatarǵa qosıw jáne de quramalılıq tuwdıradı. Sırt el investitsiyaların tartıw ushın bar kárxanalardı menshiklestiriw menen birgelikte ulıwma investitsion ıqlımdı salamatlandırıw zárúrli bolıp tabıladı.
Saparboy Jubayevning pikrine qaraǵanda, pármande názerde tutılǵan islerdi ámelge asırıw ushın jańa basqarıw shólkemlerin dúziwge hájet joq : “Mámleket múlkin basqarıw agentligi bar, hámme jumıstı sol Agentlik atqara aladı. Qanshellilik kóp gruppa hám komissiyalar tuzilsa, jumıs da quramalılasıp keta beredi. Sırt ellik investor kimga shaqırıq qılıwdı bilmay qiynaladi”,- dedi alım.
Saparboy Jubayevga kóre, mámlekette ulıwma qarjı ortalıǵın jaqsılaw zárúrli. “Sırt el investitsiyaların tartıw ushın bar kárxanalardı menshiklestiriw menen birgelikte ulıwma investitsion ıqlımdı salamatlandırıw zárúrli bolıp tabıladı. Yaǵnıy, isbilermenlik iskerligine hákimler, prokuratura, ishki jumıslar shólkemleri hám salıqshılar tartılıp ketiwin kemeytiw kerek” Ekonomika pánleri doktorı, professor Xidirnazar Allaqulov pármannen gózlengen maqsetti alǵıslap, bunday dedi:
Prezident pármanın ekonomikaǵa mámleket aralasıwın kemeytiwdi názerde tutqanlıǵı menen jaqsı párman dep esaplayman.
“Prezidenttiń usı pármanın ekonomikaǵa mámleket aralasıwın kemeytiw, mámleket múlki yamasa úlesi yukori dárejede saqlanıp qalıp atırǵan tarmaq hám kárxanalarda bazar mexanizmi hám munasábetlerin keńeytiw, ekonomikalıq hákimiyattı múlk iyelerine beriw, investitsiyalar hám bazar básekiine ortalıq jaratıw, jumıs orınların payda etiw hám sol sıyaqlı unamlı táreplerdi názerde tutqanlıǵı menen jaqsı párman, dep esaplayman”.
Juwmaq
Ekonomikalıq iskerlik processinde kisiler ortasında júz beretuǵın munasábetler ekonomikalıq munasábetler bolıp, onıń orayında múlk munasábetleri turadı. Jaratılǵan naǵıymetlerdi qanday ózlestiriw anna sol munosaatlarga baylanıslı.
Múlk munasábetleri resursların sheklengenligi sebepli kelip shıqqan. Insan tábiyaatan óz máplerin kózleytuǵın, sheksiz bolıwı, ekinshi tárepden, resursların sheklengenligi adamlıq jámiyetiniń dáslepki tekshelerinen baslap naǵıymetlerdi ózlestiriwde hár túrli konfliktler shıǵıwına sebep bolǵanki, sanalı mavjulot insan málim nızam -qaǵıydalar isle shıǵıw arqalı jónge salıw qılıw jolin tapqan.
Múlk itisodiy hám huqıqıy kategoriya bolıp, olar óz-ara uwılıq hám bir-birini talap etedi. Múlkshilikti mazmunın ózlestiriw ańlatadı. Ózlestiriw bolsa iyelik qılıw, paydalanıw, ıqtıyar qılıw pútinliginen ibarat.
Ózlestiriw qanday júz beriwine kóre múlk túrleri payda bolǵan. Olar málim kriteryalar tiykarında ajıratılǵan. Oǵan kóre adamlıq jámiyeti payda bolǵannan házirge shekem múlkshiliktiń úsh tipi: social múlk, jeke menshik, sherikliktegi múlk hám olarǵa muwapıq túrde múlk formaları payda bolǵan
Adamlıq jámiyeti rawajlanıwı sonı kórsetedi, múlktiń qandayda bir túri, forması monopol poziciyaǵa iye bolsa, áne sol monopol poziciyaǵa iye bolǵan basqa múlk iyelerine tiyisli bolǵan naǵıymetlerdi de bir bólegin ózlestiriw imkaniyatın qolǵa kiritedi.
Bazar (aralas ) ekonomikasınıń zárúrli abzallıǵı sonda, ol múlkshiliktiń túrlitumanligi tiykarlanǵan. Oǵan kóre kóp ukladli ekonomika júzege keliw etiledi, monopolizmning hasası tawsıladı. Sol sebepli mámleketimiz bazaar ekonomikasına ótiw jolin tánler eken, eń áwele múlkti mámleket ıqtıyarınan shıǵarıw hám menshiklestiriwge bólek áhmiyet berildi.
PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR:
ÓzME. Birinshi tom. Tashkent, 2000-jıl.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti qasındaǵı Ministrler Keńesiniń qararı, 14.02.1994.
Mámleket qaramaǵınan shıǵarıw hám menshiklestiriw haqqında Ózbekstan Respublikasınıń nızamı, 19.11.1991.
Ózbekstan Respublikası Oliy Májlisi Keńesiniń Axborotnaması, 2019-jıl,2-san, 47-statya.
Do'stlaringiz bilan baham: |
