Ózbekstan Respublɩkasɪ Joqarɪ hám Orta arnawlɪ Bilimlendiriw Ministrligi

1.Baslawısh klass matematika sabaqlarındaǵı ózgerisler:

1) 1969 jıldan baslap ne ushın matematika dep ataldı;

2) 1-3 klass dástúri (3 jıllıq baslawısh klasslar)

3) 1-4 klass dástúri (4 jıllıq baslawısh klasslar);

Joqarıdaǵı 3 másele qısqa túsindiriliwi kerek, bular tuwralı oqıwshılar biliwleri tiyis.

Baslawısh klasslarda arifmetik materiallardı úyreniwdi juwmaqlay kelip algebralıq materiallardı hám matematikalıq tańbalardı úyreniw menen ulıwmalastırıladı.

Baslawısh klasslarda oqıwshılar alfavitti matematik tańba esabında qollanba baslaydı. Usı arqalı algebralıq ańlatpa, teńlik, teńsizlik, teńleme tuwralı dáslepki maǵlıwmatlar beriledi. Bular tuwrısında maǵlıwmatlar beriwdiń tiykarǵı máqseti arifmetik ámellerdiń rólin (ornın) tolıǵıraq ashıp beriw, sonıń menen birge keyingi klasslarda ótiletuǵın algebra páni ushın zárúrli tayarlıqlardı ámelge asırıwdan ibarat.

Biraq, algebralıq mısallardı sheshiw algebra qaǵıyda hám nızamlarına tiykarlanbastan arifmetikalıq qaǵıydalarǵa tiykarlanadı.

Algebra materialların úyreniw algebralıq anıqlamalarǵa tiykarlanbaydı.

Málim bolǵanınday, baslawısh klass dástúriniń tiykarǵı mazmunı natural sanlardı awızeki hám jazba nomerlew hám olar ústinde tórt árifmetikalıq ámellerdi orınlaw kónlikpesin payda etiw boladı. Sonıń ushın 1-klasstan baslap sanlrdı oqıw hám jazıwdı úyreniw birneshe basqıshqa bólip oqıtıladı.

Máselen, 10 ishinde awızeki hám jazba nomerlew 100, 1000, hám kópxanalı sanlar haqqında maǵlıwmatlar beriledi. Sanlı ańlatpalar degende sandı bazıbir ámeller menen birlestirilgen yamasa óz aldına bólek jazılǵan bir xanalı yamasa eki xanalı, yaki kópxanalı sanlardı oqıw hám jazıwdı túsinemiz.

Sanlı ańlatpalar tek ǵana arifmetik ańlatpalarda 4 ámeldi orınlaw emes, geometriyalıq máseleler, arifmetikalıq hám algebralıq máselelerdi sheshiwde de qollanıladı. Máselen, úshmúyeshliktiń perimetri, maydanı, parallelipipet kólemi, muǵdarlar turısında sanlı ańlatpalar qollanıladı. Úshmúyeshliktiń tárepleri 4 sm, 6sm, 8 sm, bolsa, onda onıń perimetri qansha?

4sm+6sm+8sm=18sm.

Qosındı sózi menen tanıstırıwda eki túrli maǵanada qollanıwdı túsindiriw kerek:

1) Eki san arasında «+» qoyıp qosındı tabıw;

2) Bir san alıp onı eki san qosındısı kórinisinde jazıw, máselen: 1) 3+7; 2) 9=□+□

2-klassta oqıwshılar «matematikalıq ańlatpa» hám «matematikalıq ańlatpanıń mánisleri» túsinikleri menen tanıstırıladı.

Ańlatpa ústinde islesiw metodikası eki basqıshta qaraladı. Birinshi basqıshta ápiwayı ańlatpalar, al ekinshi basqıshta quramalı ańlatpalar qaraladı, keyin oqıwshılardıń ózlerine ańlatpa dúziw hám onıń mánislerin tabıw talap etiledi.

Nátijede (x-13)+6=27 ańlatpasındaǵı ámellerdiń qanday ańlatpa ekenligin sorap, ondaǵı yaǵnıy teńlemedegi x tı tabıwdı oqıwshılardan soraladı.