|
Gigienikaliq tekseriw usılları
Turmıs processinde adam organizmi sırtqı ortalıqtıń beto'xtov almasınıp turatuǵın júdá ko 'p faktorları (tásirlovchilari) ta 'siriga dus keledi, bul omillaming ádetdegi jaǵdayı kesellik payda etpeydi, sebebi insan gewdesi nerv hám gumoral basqarıw jardeminde sırtqı ortalıqqa mudami maslawıp baradı, organizm menen sırtqı ortalıq o 'rtasida turaqlı teń salmaqlılıq saqlanıp, bul jaǵday jasaw hám sogiiqning zárúr shárti esaplanadı. Sırtqı ortalıq faktorları insan den sawlıǵın, qáwipsizlik kúshleri hám jumıs qábiletine unamlı tásir etiwi múmkin. Mısalı, az-azdanlıq menen suwıqqa o 'rganish nátiyjesinde adam sham ollam aydigan b o 'lib qaladı. Biraq, sırtqı m uhit faktorlarınıń tásiri kesellik baslawshısı bolıwı da m umkin Adam sırtqı ortalıqtıń kúshi yamasa jaǵdayına kóre ádetten tısqarı faktorları tásirine dus kelipgine kesellik kelip shıǵadı, sebebi bunday waqıtta organizm menen ortalıq ortasındaǵı teń salmaqlılıq buzılǵan boladı. Bizni o 'rab turǵan ortalıq tábiy, ijtim oiy-siyasiy, kúndelik turm ush mútajlikleriniń turaqlı háreketdegi kompleksinen ibarat bolıp, júdá quramalı bolıp tabıladı, sol sebepli social hám tábiy sharayatlaming sogMiqqa tásirin o 'rganishda metodologik kózqarastan anıqlıq talap etiledi. Sırtqı ortalıqtıń adam organizmine tásiri 1-suwretde keltirilgen. Ortalıqtıń ximiyalıq faktorlarına hawa, suw, topıraq, azıq-túlik quramındaǵı ximiyalıq elementlar yamasa birikpeler hám olarǵa aralasıp qalǵan elementlar kiredi. Hawa (azıq-túlik ónimleri quramına kiretuǵın k o 'pgina kim yoviy elementlar ) hám birikpeler adamdıń m e'yordagi turmıs iskerligi hám den sawlıǵın ushın zárúr bolıp tabıladı. Biraq, olar kesellik baslawshısı boMishi da múmkin. Hawanıń temperaturası, ızǵar ligi hám háreketi, atm osfera basım i, quyash radiatsiyası, shawqım, terbelis, ionlastırıwshı nurlar, elektromagnit, ıssılıq, akustikalıq, gravitatsion hám sol sıyaqlı energiya kórinisleri fizikalıq faktorlar esaplanadı. Biologiyalıq omillaiga patogen mikroblar, viruslar hám eń ápiwayı jonivorlar, ıshek qurt, makro hám mikroskopik zamburugMar hám basqalardı kirgiziw múmkin! Olar nápes hám awqat as sińiriw qılıw yoMlari yamasa teri arqalı organizmge kirip alıp, juqpalı kesellikler kelip shıǵıwına sebep boMadi. Birpara mikroorganizmlar azıq-túlik ónimiarini aynitib, awqattan záhárleniw hám basqa keselliklerge alıp keledi. Adam jámiyette jasaǵanlıǵı ushın oǵan psixik faktorlar : sóz, sóylew, xat, óz-ara munasábet hám soǵan uqsas tásirinler sheńberinde boMadi. Qorǵaw kúshleri hám múmkinshilikleri azayıp ketken organizm kesellikti tez qabıl etedi. Sol sebepli de ekonomikalıq qalaq mámleketler xalqı kesellik dárejesiniń joqarılıǵı menen ajralıp turadı. Sanaat kárxanaları, turar jaylar, ulıwma awqatlanıw mákemeleri hám taǵı basqalarda ámeliy sanitanya ilajları hám de ilimiy izertlewlerde gigiyenik tekseriwdiń túrli usıllarınan keń paydalanıladı : 1. Anıqlanǵan kemshiliklami joytıw boyınsha usınıslar hám atqarıw múddetleri ko rsatilgan aktlar dúziw menen bogMiq boMgan sanitariya tekseriw usılları. 2. Laboratoriya tekseriw usılları. G igiyena páninde hám sanitariya ámeliyatında hawa, suw, topıraq, azıq-túlik ónimleri hám basqa sırtqı ortalıq omiUari fizikaviy, ximiyalıq, bakteriologik, júzimsikologik varadiologik tárepten izertlew etiledi. 3. Tájiriybe usılın qoMlash yoMi menen (hár túrli, sonday-aq ximiyalıq, fizikaviy omillammg organizmge itimal tutılǵan zıyanlı tásirin o 'rganish jáne onı sanitariya -texnikalıq ásbaplar hám de apparatlar járdeminde laboratoriya sharayatlarında bahalaw ). 4. Fiziologikalıq baqlaw usılları (adam aǵzaları hám sistemalarınıń wazıypalıq jaǵdayın túrli sharayatlarda tekseriw). 5. Klinikalıq baqlaw usılı klinika larda, kárxanalarda, mekteplerde hám basqa orınlarda profilaktikalıq medicinalıq kórikler o 'tkazish waqtında qollanıladı. Bul usıllar járdeminde profilaktikalıq ilajlar islep shıǵıw ushın zárúr maǵlıwmatlar alınadı. >. 6. Statistika usılı sırtqı ortalıqtıń salamatlıqqa unamlı yamasa unamsız ta sin nátiyjesin anıqlaydı. Alınǵan m a'lumotlar tiykarında kerekli profilaktikalıq ilajlar tiykarlab beriiadi hám islep shıǵıladı.,... Sonday etip, gigiyena insan turmıs sharayatınıń sog'liqqa ta'sinm úyrenedi.. Gigiyenaning tiykarǵı hám eń juwapkerli wazıypalarınan biri átirap -ortalıqmng gigiyenik m e'yorlarini tiykarlab beriw bolıp tabıladı
Do'stlaringiz bilan baham: |
