%збекстан республикасы жо№ары

2-tema. KÓRKEM SHÍǴARMANÍŃ MAZMUNÍ HÁM FORMASÍ  
Jobası: 
1.
 
Kórkem shıǵarmanıń mazmunı haqqında túsinikler. Tema, problema, ideya. 
2.
 
Kórkem shıǵarmanıń forması tuwralı túsinik. 
3.
 
Kórkem shıǵarmanıń formasınıń quram bólekleri, janrlıq formalar, syujetler, 
kompoziciya, kórkem til. 
Tayanısh  sózler: 
mazmun,  tema,  problema,  ideya;  forma,  janrlıq  formalar, 
syujet, kompoziciya, kórkem til. 
 
Tábiyatta,  jámiyette,  turmısta  hárbir  zattıń,  qubılıstıń,  kórinislerdiń, 
waqıyalardıń  mazmunı  hám  forması  boladı.  Olar  bir-biri  menen  tıǵız  baylanıslı, 
bir-birin  tolıqtırıp  turadı.  Kórkem  ádebiyatta  da  mazmun  hám  forma  birligi 
saqlanadı.  Biraq  mazmun  jetekshi  orında  turadı.  Basqasha  aytqanda,  kórkem 
shıǵarmada  qanday  da  bir  waqıyanı  yamasa  adamdı  mázi  súwretlep  qoymaydı. 
Olar tuwralı qurǵaq maǵlıwmatlar beriw menen sheklenbeydi. Qanday da bir ideya 
hám  mazmundı  solar  arqalı  aytadı.  Súwretlenip  atırǵan  syujet  arqalı,  adamlardıń 
obrazları  arqalı  jazıwshı  óziniń  sırtqı  dúnyaǵa,  jámiyetke,  turmısqa  bolǵan 
qatnasın, kózqarasın bildiredi, yaǵnıy shıǵarmanı ideyalar menen, mazmun menen 
toltıradı.  Biraq  hárqanday  jaqsı  ideya  ózinen  ózi  mazmun  dárejesine  kóterile 
almaydı.  Ol  kórkem  forma  menen  beriledi. Shıǵarmada  forma  (kórkemlik)  tómen 
bolsa  eń  jaqsı,  eń  tereń  mazmun  tiyisli  dárejede  berilmey  qaladı.  Jazıwshınıń 
aytajaq oy-pikiri, ideyası qurǵaq bayanlaw, qurǵaq maǵlıwmatlar dárejesinde qalıp 
qoyadı. Basqasha aytqanda, shıǵarmada kórkem obraz jasalmay qaladı.  

---

 
16 
 
 
Kórkem shıǵarmada jazıwshı jámiyetlik turmıstaǵı, adam táǵdirindegi qanday 
da bir máselelerdi, problemalardı kóteredi. Usı problemalardı qozǵaw arqalı óziniń 
aytajaq oy-pikirin, basqasha aytqanda, ideyasın beredi. Sonday-aq jazıwshı kórkem 
shıǵarmanı  dóretiwdiń  barısında  belgili  bir  kózqaraslardı,  principlerdi  basshılıqqa 
aladı.  Olardı  ózi  jaratqan  obrazlarǵa  sińdiredi.  Demek,  kórkem  shıǵarmanıń 
mazmunı