Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

= 
1,1 г/см
3 
ҳәм
 = 
1,2-1,3 г/см
3
, 
қабыл етсек, онда жоқарыдағы формула (1.2) бойынша талап етилген топырақ 
тығызлығын тәмийинлеў ушын мала-тегислегиш жумыс органларының 
топыраққа батыў тереңлиги 1,7 - 3,1 см болыўы шәрт. 
Пайдаланған әдебиятлар дизими: 
1.Хасанов И.С. Обоснование основных параметров планировщика для 
работы на малых участках: Дис. … канд.техн.наук.- Янгиюль, 1994. -157 с.
2. Ширяев А.М. Предпосевное уплотнение. //Техника в сельском 
хозяйстве. 1989, - №3. - С. 93-95. 
3. Утепбергенов Б.К. Обоснование параметров выравнивающего 
рабочего органа рыхлителя-выравнивателя: Дис.…канд.тех.наук. –Янгиюль, 
2001. – 147 с. 
ҚАРАҚАЛПАҚСТАН ШАРАЯТЫНДА ҒАЎАШАНЫҢ 
КЛЕЙСТОГАМЛЫҚ ГҤЛДЕГИ ҚОСПАҚЛАРДЫҢ ХОЖАЛЫҚ 
БАҲАЛЫ БЕЛГИЛЕРИНИҢ ӚЗГЕРИЎШЕҢЛИГИ. 
 
Ҳ.К.Мақсетбаева, Б.У.Айтжанов, У.Е.Айтжанов 
Қарақалпақстан дийқаншылық илимий-изертлеў институты
 
Бүгинги күнде ғаўашаның таза линия ҳәм сортларының генетикалық 
тәрептен бир қыйлы (уқсас) таза сортлы туқымгершилик материалын ислеп 
шығыў пахташылықты жеделлестириўдиң тийкарғы бағдары есапланады. 
Кӛпшилик жаратылған таза сортлардың сорт тазалығы талап дәрежесинде 
емеслиги себепли ӛндириске еңгизиле бермейди. Себеби, сорт тазалығының 
пәсейиўине тек ғана механикалық, бәлким биологиялық патасланыўы да ӛз 
тәсирин кӛрсетеди. Ғаўаша селекциясында дәстүрли емес усылларды қоллаў 
менен шекленип қалмастан бәлки таза дастүрли емес усылларды қоллаў 
заманагӛй селекция жумысларының раўажланыўына тийкар болады. Яғный 
жабық–клейстогам гүл белгилерине ийе болған дереклер ҳәм олардың 
қатнасыўында алынған қоспақларды хожалық баҳалы белгилериниң 
нәсиллениўи ҳәм ӛзгериўшеңлигин үйрениў жүдә әҳмийетли есапланады. 
Жабық–клейстогам гүл белгилериниң генотиплеринде тәбийий жағдайда 
биологиялық тазалық дәрежеси жоқары 100% болғанлығы ушын 
пахташылықта, әсиресе туқымгершиликте қоллаў жақсы нәтийже береди. Сол 
себептен, клейстогам типтеги гүлдиң белгилерин үйрениў ҳәм сол типтеги 
гүлге ийе болған ғаўашаның таза сортларын жаратыў ғаўаша селекциясында 
әҳмийетли ўазыйпалардан бири есапланады.
Т.И. Мухиддинов [1] илимий излениўлеринде, ӛсимликте клейстогам 
типиндеги гүлдиң 95-98 % болыўы биологиялық таза сортлар, генофонд, 
формалар ҳәм линиялардың таўсылмас дереги есапланыўы ҳәм зәрүрли 
морфобиологиялық ҳәм қымбатлы хожалық белгилер менен байланыслы 
болыўы кӛрсетилген. 

---

102 
О.Л. Идиятулина [2] клейстогам гүлшелериниң гүлшаң диаметри 
хазмогам гүллериникине қарағанда үлкен, қоспақ
ӛсимликлердиң 
(эгинлериниң) гүлшаң туқымлары кӛлеми ата-аналықтан үлкенлигин 
анықлаған. Буннан басқа ол үйренилген F
1 
ӛсимликлериниң гүлшаң диаметри 
туўры ҳәм керисинше шағылыстырғанда ӛзгермеген. 
Жоқарыдағы үйренилген әдебиятларға тийкарланып, Қарақалпақстан 
дийқаншылық илимий изертлеў институтында ӛтерилген ғаўашаның