Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Выводы: 
Таким образом, оптимальной дозой преспособного внесения 
азотно-фосфорных удобрений, на лугово- такырных почвах можно считать 
азота 90 кг/га и фосфора 120 кг/га и повышают сбор сахара с одного гектара 
посева до 70,2 ц/га. Эти показатели является максимальными по сравнению с 
другими вариантами опыта.
Литература: 
1. Oстанакулов T.Э., Зуев В.И., Қодирхўжаев О.Қ. ―Сабзавотчилик‖. дарслик, T. 2008
2. Oстанакулов T.Э.. ―Сабзавот экинлари биологиясы ва ўстириш технологияси‖, 
ўқув қўлланма, T.- 1997 й. 
3. Aзимов В.И., Бўриев Х.Ч.. «Сабзавот экинлари биологияси». T., «ЎзMeДИН» ўқув 
қўлланма, 2002 й.
 
ҚОРАҚАЛПОҒИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ РАНОГУЛДОШЛАР 
(ROSACEAE) ОИЛАСИ ВАКИЛЛАРИ 
 
1
 А.И.Дильманова – ТошДАУ Нукус филиали ассистенти
2
Баймуратов - Кегейли тумани 51-сонли мактаб ўқитувчиси
 
Ўзбекистон ўсимликлар дунѐсининг пайдо бўлиши ва ривожланиши ўзоқ 
ўтмишни ўз ичига олади. Унинг ўрганилиши эса ҳалқимизнинг ўзоқ тарихи 
билан уйғунлашиб кеткан. Жумладан фойдали ўсимликларни ўрганишга 
шарқнинг буюк сиймолари Абу Райхон Беруний, Абу Али ибн Сино, 
Захириддин Мухаммад Бабур ўзларининг катта ҳиссаларини қўшганлар. 
Ўзбекистон Республикаси ва Қорақолпоғистон Республикасининг флора ва 
ўсимликлар оламини илимий асосида ўрганишга Ўзбекистонлик олимлардан 
А. И. Введенский, Е. П. Коровин, М. Г. Попов, Қ. З. Зокиров, А. М. 
Музаффаров, И. И. Гранитов, Бондаренко О.А., Шербаев Б. ва бошқалар 
ўзларининг муносиб ҳиссаларини қўшганлар.
Бугунги кунда Қорақолпоғистон Республикасида етиштириладиган 
қишлоқ хўжалиги махсулатларининг 99 фоизидан ортиғи нодавлвт 
муликчилиги асосида фаолият юритаѐтган корханалар зиммасига тўғри 
келади. Бу учун кўп босқичли аграр иқтисодиѐтнинг шакилланиши учун 
зарур меъѐрий ва хуқуқий асослар яратилди ва улар такомиллаштирилмоқда.
Ер юзида инсонларнинг яшаш ва хаѐт кечириш учун ѐн атрофдаги турли 
– туман ўсимликларнинг майсалари, новдалари, барглари, мевалври, 
уруғлари, пиѐзлари, туганаклари, илдизлари хамда илдизпояларидан озиқ – 
овқат ўрнида фойдаланган ва улардан ҳар хил мақсадларда баҳраманд бўлган. 
Қорақолпоғистон Республикаси худудида экологик ўзгаришларга боғлик 
кейинги йилларда ўсимликлар дунѐсида катта ўзгаришлар юз бермоқда. 
Раногулдошлар 
оиласига 
мансуб 
ўсимликларнинг 
кўпчилик 
вакилларининг бугунги кундаги холатларини аниқлаш мақсадида бизлар, 
Қорақалпоғистон Республикаси худудида маршутли ва стационар холатларда 

---

86 
илимий-тадқиқод ишларини олиб бордик. Натижасида бугунги кунда 
Қорақалпоғистон Республикаси худудида учирайдиган раногулдошлар 
оиласига мансуб ўсимликлардан: оддий ўрик, оддий бодом, оддий шофтоли, 
оддий шумурут, оддий нок, оддий олча, олманинг учта тури, қуш чия, персид 
хультемияси, маймунжонинг иккита тури, олхшри, олча, наъматак, 
қулпнайнинг иккита тури, дўлана, чўзинчоқ беҳи, паст лапчатка, атиргулнинг 
олтита тури жаъми 27 та тур ўсимликлар мавжуд эканлиги маълум бўлди. 
Раногулдошлар оиласининг вакиллари орасида озиқ – овқат шиқобахш 
ўсимликлар кўп бўлиб бу ўсимликлардан халқ ва илмий табобатда кенг хамда 
оқилона фойдаланиш шарқнинг буюк алломаси Абу Али ибн Сино номи 
билан чамбарчас боғликдир. У «Тиб қонунлари» асарида 336 тур 
ўсимликнинг шифобахшлик хусусиятларини баѐн этиш билан бир қаторда 
улардан қандай фойдаланиш, қайси хасталикларни даволаш йўллари баѐн 
этилган, оддий ҳамда мураккаб дориларни тайѐрлаш усуллари келтирилган 
мана 1000 йилдан кўпроқ вақт ўтибдики, алломамизнинг кўрсатмалари 
ҳанузгача ўз кучини йўқатмаган. 
Республикамизда 1921-йилдан эътиборан шифобахш ўсимликларни 
ўрганиш, улардан фойдаланиш хамда санот миқѐсида экинга айлантиришни 
тадбирий чораларини ишлаб чиқишга жуда катта эътибор берила бошлади. 
Чунки ана шу йили «Доривор ўсимликларни йиғиш ва экинга айлантириш» 
тўғрисида мачсус декрет эълон қилинган эди.
1931 йиллардан бошлаб илимий-тадқиқот доривор ўсимликларни 
ўрганиш институтлари зиммасига шифобахш ўсимликларни ҳар тарафлама 
илмий асосда ўрганиш, хусусиятларини аниқлаш, фойдаланиш усулларини 
дори-дармонлар тайѐрлаш технологиясини яратиш,ноѐб ва қиммотбаҳо хом 
ашѐ манбаи ҳисобланадиганларини экинга айлантиришнинг тадбирин 
чораларини ишлаб чиқаришга жорий этиш билан шуғулланади.
Сўнги йилларда сунъий, яъни синтетик йўллар билан тайѐрланган 
дориларга талаб камайиб кетмоқда, доривор ўсимлик хом ашѐларидан ишлаб 
чиқариладиган дори-дармонларга эҳтиѐж эса ошиб бормоқда.
Буларнинг орасида раногулдошлар оиласга мансуб ўсимликлар ҳам бор 
бўлиб, улар катта аҳамиятга эга.