Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

Дағал озуқалар таркибидаги структурали углевод фракциялари 
т/р 
Озуқа 
наъмуналари 
Структурали углевод турлари, %. 
Лигнин 
миқдори, 
%. 
Пектин 
Гемицеллю
лоза 
Целлюлоза 
1 
Буғдой 
сомони 
0,7 
25,7 
47,6 
31,8 
2 
Янтоқ 
2,6 
10,8 
36,1 
28,5 
3 
Каррак 
4,4 
9,8 
46,2 
30,0 
4 
Шувоқ 
1,8 
7,0 
37,8 
27,1 
5 
Дала пичани 
7,4 
9,2 
25,0 
22,0 
Жадвалдан кўриниб турибдики, кўчма яйлов чорвачилигида озуқа 
сифатида кенг қўлланиладиган дағал озуқалар орасида кузги буғдой сомони 
таркибида структурали углевод фракцияларининг миқдори кўплиги кўриниб 
турибди, яъни гемицеллюлоза 25,7%, целлюлоза – 47,6%, лигнин – 31,8% ва 
пектин 0,7% ни ташкил қилган бўлса, бу кўрсаткичлар дала пичанида энг кам 
миқдорни ташкил қилиб, гемицеллюлоза 64,2% га, целлюлоза – 47,5% га, 
лигнин – 31,9% га камлиги ва пектин 10,5 баробарга кўплиги аниқланди.
Демак, дағал озуқалар таркибидаги гемицеллюлоза, целлюлоза, лигнин 
ва пектинларнингмиқдорини инобатга олган ҳолда куз-қиш мавсуми учун 
тўйимли бўлган озуқа рационлари тузиш лозим, чунки дағал озуқаларнинг 
таркибидаги структурали углеводлар кавшовчи ҳайвонларнинг овқат ҳазми 
жараѐнларига 
салбий 
таъсир 
кўрсатиб, 
уларнинг 
маҳсулдорлик 
кўрсатгичларини пасайтириб юборади.Пектин меъда ва ичаклардаги сўрилиш 
жараѐнига таъсир кўрсатиб. Ўт кислоталари билан бирикиб, улар ѐғни 
сўрилишини секинлаштиради ва холестерин даражасини пасайтиради. 
Ичакларни тўлдириб қоплаб олиб меъданинг озиқ массалардан озод 
бўлишини вақтинчалик ушлаб туради. 

---

295 
Ўрганилган натижаларга асосланган ҳолда, кавшовчи ҳайвонларни 
озиқланиш рационларини тузишда дағал озуқалар таркибидаги клетчатка ва 
унинг структуравий углеводлари -гемицеллюлоза ва лигниннинг улушини 
юқори бўлиши тўйимли моддаларнинг истеъмол қилинишини ва 
ҳазмланишини пасайтирса, гемицеллозанинг камайиши билан целлюлозанинг 
улушини ортиши эса, аксинча моддаларнинг истеъмол қилинишини ва 
ҳазмланишини ошишини таъминлайди.