Ӛзбекстан Республикасы Жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги Әжинияз атындағы

 

---

394 
МИНЕРАЛ ВА ОРГАНИК ЎҒИТЛАРНИНГ ПОМИДОР НАВЛАРИ 
ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ 
 
З.Хаидмухамедова – доцент, А.Бекбанов- магистр, 
 С.Закирова- PhD 
Ўзбекистон Миллий университети 
Мавзунинг долзарблиги.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг
2008 йил 22 октябрдаги «Озиқ-овқат экинлари экиладиган майдонларни
оптималлаштириш ва уларни етиштиришни кўпайтириш чора тадбирлари
тўғрисида»ги фармони, Вазирлар Маҳкамасининг 2011 йил 6 декабрдаги 
«Мева-сабзавот, картошка, полиз ва узум маҳсулотларини 2012 йилда
ишлаб чиқиш ва фойдаланишнинг прогноз кўрсаткичлари» тўғрисидаги
қарорларининг қабул қилиниши, мамлакатимизда озиқ-овқат
хавфсизлигини таъминлашда сабзавотчилик соҳаси нақадар муҳим ўрин 
тутишидан далолат бераради [1]. 
Аҳолини витаминларга бой бўлган махсулотлар билан таъминлашда 
сабзавотлар мухим ахамиятга эга. Маълумки, сабзавот махсулотлари 
витаминларга, углеводларга, оқсил, ѐғлар, минерал тузлар ва органик 
кислоталарга бой. Бу одам организми учун аҳамиятли ҳисобланади. Сабзавот 
экинлари ичида помидор етакчи 15 та экин қаторига кириб, дунѐда қишлоқ 
хўжалик ишлаб чиқаришининг 85% ини ташкил этади ва етиштириш майдони 
ва озиқ-овқат махсулотлари орасида ишлаб чиқариш хажми бўйича 10 чи 
ўринда туради. Озиқланиш меъѐрига биноан, инсон бир йилда 35 кг помидор 
истеъмол қилиши лозим ва бу кунда тахминан вазни 110 – 180 г бўлган битта 
мевани ташкил этади.
Помидор таркибида провитамин А бўлиб, бу витаминнинг инсон
хужайраларининг ўсиши ва ривожланишида роли катта. Бундан ташқари, 
помидорда К
2
О – 0,290 %, СаО – 0,043 %, FeО
3
– 0,016 %, Р
2
О
5
– 0,070%
элементлари, С витамини – 27 мг, провитамин А – 2,0 мг, В – 0,08 мг, В
2
–
0,045 мг, РР–0,47 мг, Р–18 мг ни ташкил қилади.
Бундай витаминларга бой сабзавот экинлари билан ахолини қишки 
мавсумларда хам таъминлаш учун Республикамизда сабзавот экинлари 
етиштиришга катта эътибор қаратилмоқда. 
Италиянинг Ди Милано университетининг Ўсимликлар физологияси 
кафедрасида ўтказилган тажрибаларда помидор уруғларига 20 ва 50 мг/л 
миқдорда гумин кислотаси ва N, P, Fe, Cu, Сd - В - N, P ва Fe, макро ва микро 
элементлар билан ишлов берилган. Бу макро ва микро элементлар уруғ
униб чиқиб ниҳол шакллангандан кейин илдиз тизимига самарали таъсир
қилган. Натижада ўсимликнинг илдиз тизими яхши шаклланган [4] 
К.Юсуповнинг таъкидлашича, уруғнинг бир текис униб чиқиши ва
тез ривожланишини таъминлаш учун уя устига чиринди гўнг сепиш керак. Бу 
тадбир қўлланилганда тупроқ қатқалоқ бўлмайди. Помидор ниҳоллари
бақувват бўлиб ўсади [2]. 

---

395 
Бизнинг тадқиқот ишимиз суғориладиган типик бўз тупроқлар шароитда 
минерал ва органик ўғитларнинг таъсирида ―Юсуповский‖ ва ―ТМК-22‖ 
навларини ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигини ўрганишга бағишланган.