%збекстан республикасы халы№

!дебиятлар.
1. И.Каримов ?збекистон буюк келажак сари. Т.,?збекистон 1998
2. И.Каримов Тарихий хотирасиз келажак й73. Муло3ат, 1998,№5.
3.И.Каримов Баркамол авлод ?збекистон тара33иётининг пойдевори. Т.,?збекистон 1998
4. И.Каримов ?збекистон XXI асрга интилмо3да. Т.,?збекистон 1999.
5. М.Хайруллаев, М.Ха3бердиев. Манти3. Т., ?3итувчи 1993 1боб.
6. Ю.В.Ивлев Логика. Учебник для вузов. М., Логос 1998
7. И.Рахамов Логикадан амалий маш2улотлар ва методик тавсиялар. Т., ?3итувчи 1998 1 боб.
8. Н.И.Кондаков Логический словарь справочник. М., 1976
9. Войшвилло, М.Т.Дегтярев. Логика - как часть теории познания и научной методологии. 1, 2 М., 1994.
10. Т.Ё3убов Математик логика элементлари. Т., ?3итувчи 1983 3-5 бет.
Т6синик
Жобасы:
1.Т6синикти4 улы7ма сыпаты
2.Т6синикти4 мазмуны 81м к5леми
3.Т6синикти4 т6рлери
4.Т6синиклер ортасында2ы м6н1сибетлер


Таяныш т6синиклер: предмет белгиси, анализ, синтез, с5з, т6синик, т6синикти4 мазмуны, т6синикти4 к5леми, т6синиклерди б5ли7, классификация, реал т1рийип, номинал т1рийип, генетик т1рийип.
Т6синик предмет 81м 81дийселерди4 улы7малы3 18мийетли белгилерин сыпатлайту2ын пикирди4 формасы.
Белгилер деп предметлерди бир биринен пары3 3ылату2ын оларды4 у3саслы2ын сыпатлайту2ын 31сийетлерге айтылады.
*1р бир предмет 1лемдеги бас3а предметлер менен байланыста бол2анлы2ы ушын к5п белгилерге ийе болады. Оларды4 базылары тек 2ана бир предметке т1н бол2ан, оны4 индивидуал, жеке белгилери болса, бас3алары предметти4 м1лим бир топарына тийисли болып, улы7малы3 белгилер есапланады.
Индивидуал 81м улы7малы3 белгилерди4 базылары предмет пайда болы7ы ушын з1р6р болып, оны4 т1биятын, 18мийетин сыпатлайды. Бундай белгилер предметти4 18мийетли белгилери делинеди.
М1селен, м1млекет болы7 ушын территория, халы3, бас3ары7 81кимият органлары болы7ы керек.
!8мийетсиз белгилер: м1селен, раса, миллет, жынысы, адамны4 инсан атаны7ы ушын 18мийетли емес.
Лекин предмет то3та7сыз 81рекетте, ра7ажланы7да бол2аны ушын 7а3ытты4 5ти7и менен оны4 18мийетли бол2ан белгилери, 18мийетсиз, керисинше 18мийетсиз белгилери 18мийетли болы7ы м6мкин.
Демек, т6синикте предмет 5зини4 18мийетли белгилери ар3алы пикир 3ылынып, бул белгилер онын улы7малы3 81м индивидуал белгилери болы7ы м6мкин.
Мысалы, !жинияз т6синигинде улы7ма белгилер инсан, шайыр, индивидуал белги - Бозата7 поэмасы авторы.
Т6синикти4 били7ди4 т6рлеринен пар3ы, инсан санасында ту7рыдан ту7ры с17леленбейди. Ол м1лим бир логикалы3 усыллардан пайдаланыл2ан 8алда пайда болады.
Ол 1. Салыстыры7 2. Анализ. 3. Синтез. 4. Абстракцияла7. 5. Улы7маластыры7дан ибарат.
Салыстыры7 ж1рдеминде предметлерди4 5з-ара у3саслы2ы, улы7малы3 т1реплери бир - биринен 5згешеленету2ын индивидуал белгилери аны3ланады.
Салыстыры7 анализди талап етеди. Себеби предметлерди жеке 8алда салыстырып болмайды. Олар б5леклерге б5линип анализленеди. М1селен, 2оза же7ге болмайту2ын 3абы3тан 81м мазалы м5женеден, д1неден турады.
Анализ – бул бизлер предметти, 3убылысты оларды4 б5леклерине, 31сийетине 3арай 3ыялымызда ажырататугын усыл.
Синтез – бул анализге кери, я2ный биз 3ыялымызда затларды 3убылысларды бир п6тин н1рсеге ж1млейту2ын усыл.
Синтез болмаса предметти толык к5з алдына келтирип болмайды. Анализ 81м синтез 5з-ара ты2ыз байланыслы.
Т6синик пайда ети7 ушын предметти4 жо3арыда2ы усыллар менен аны3лан2ан улы7малы3 81м индивидуал белгилерини4 18мийетлилери ажыратылы7ы, 18мийетсизлери шетлестирили7и лазым. Бул абстракцияла7 ж1рдеминде 1мелге асады (Ат, сыйыр).
М1селен, атты4 туя2ыны4 айры3 емеслиги, 3арамалды4 ша3ы барлы2ына 3арамастан олар хай7анатлар. Бул 3ыялый образ.
Демек, улы7маластыры7 – бул биргеликли предметлерди4 улы7ма 31сийетлерин 3ыялда бириктири7.
Т6синикти4 формалары с5з бенен 5з-ара байланыслы. Олар ортасында2ы байланыс пикир 81м тил ортасында2ы бирликти4 конкрет формасында пайда болы7ы.
Тилимиздеги омоним 81м синоним с5злери т6синик пенен с5з арасында2ы пары3 бар екенлигинен д1лалат береди. Сонын ушын да илим хэм техникада терминлерден пайдаланды.
Т6синик 5зини4 мазмуны 81м к5лемине ийе. Т6синиктин мазмунын онда пикир 3ылынып атыр2ан предметти4 18мийетли белгилерини4 жыйындысы пайда етеди. М1селен: илим т6синигини4 мазмунын илимни4 18мийетли белгилери, онын 1мелият пенен байланыслы екенлиги, билимлер системасынан ибарат болы7ы сыпатлайды.
Т6синикти4 к5леми - онда пикир 3ылынып атыр2ан предметлер жыйынты2ынан ибарат. М1селен: “илим” т6синигини4 к5леми – математика, физика, логика х.т.б. бирлестиреди.
Логикада т6синиклер мазмуны 81м к5лемине 3арай бир 3анша т6рлерге б5линеди. М1селен, к5лемине 3арай жеке 81м улы7ма т6синик. Пикир ж6рити7 процессинде айыры7шы 81м топла7шы т6синиклер мазмуны бойынша - абстракт 81м конкрет т6синиклер болып б5линеди.
Объектив д6ньядагы 81р бир предмет 81м 81дийселер 5з-ара байланыста бол2анлыгы ушын, оларды пайда ети7ши т6синиклерде 5з-ара м1лим бир байланыста, мун1сибетлерде болады. Бул мун1сибетлер т6рли 3ыйлы болып, оларды аны3ла7 ушын д1слеп салыстырылату2ын 81м салыстырылмайту2ын т6синиклерди айырып алы7 лазым.
Мысалы: “металлург” 81м “жумысшы”- салыстырылады.
Идеал газ 81м г5ззаллы3– салыстырылмайды.
Т6синиклерди б5ли7. Т6синикти4 к5лемин, онда ж1мленген айырым топарлар2а ажыраты6 жолы менен аныкла72а т6синикти б5лиу делинеди. Мыс: “Инсан” т6синигин- жумысшы, дийхан, зыялы т6синигине ажыраты7 мумкин.
Автомобиль – же4ил автомобиль, ж6к тасы7шы автомобиль.
Б5ли7ди4 2 т6ри бар:
1) тийкар бол2ан белгини4 5згерисине 3арай б5ли7.
Д1рья – судно ж6зету2ын 81м судно ж6збейту2ын (м1пке жарамлылы2ы бойынша),
3атты а2ыслы 81м тыныш (су7ды4 а2ыс тезлиги бойынша)
сайыз 81м тере4 (д1рьяны4 31дди бойынша)
2) Дихотомик б5ли7 (т6синикти бир бирине 3арсы еки т6рге ажыраты7)
Адамлар - диндарлар, диндар емеслер.
Китаплар – саба3лы3лар, саба3лы3 емеслер (к5ркем шы2армалар).
Классификация (д6ркимлестири7) - предметлерди м1лим бир т6рлерге (класслар2а) ажыраты7дан ибарат болып, онда 81р бир т6р бас3алар2а 3ара2анда аны3 81м 3атал 5з орнына ийе.
Логика илиминдеги классификация:
1.Т1бий2ый мысал. Менделеевти4 химиялы3 элементлерди4 периодлы3 системасы. Дарвинни4 жанлы т1бият предметлерини4 классификациясы.
Т6синиклерди т1рийипле7 (дефиниция). Т1рийипле7 яки дефиниция – т6синикти4 м1нисин ашып берету2ын логикалы3 1мел.