Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

Genlerdiń hár tárepleme tásiri. 
Bir genniń birneshe belginiń 
ràwàjlànıwınà tásiri de ànıqlànǵàn. Bul qubılıs 
pleyotropiyà 
dep àtàlàdı. Pleyotropiyà qubılısı tà’biyàttà keń tàrqàlǵàn. Bul 
qubılıs ósimlikler menen hàywànlàrdıń kóp geninde ushıràsadı. 
Mısàl ushın, genetikàlıq jàqtàn jàqsı úyrenilgen drozofilà miy-
we shıbınınıń kózlerinde pigmenttiń bolmaslıǵın belgileytuǵın 
http:eduportal.uz

---

147
GeNeTIka HaQQÍNda UlÍWMa MaǵlÍWMaT
VI BÓlIM
gen qızǵısh reńdi kemeytedi, geybir ishki orgànlàr reńine tásir 
kórsetedi hám tirishilik etiwiniń qısqàrıwınà sebepshi bolàdı.
Gúlli ósimliklerde gúldiń toyǵın qızıl reńde bolıwın támiy-
inlewshi gen olàrdıń pàqàl hám shàqàlàrınıń dà toyǵın qı-
zıl reńde bolıwınà qàtnàsàdı. Tàwıqlàrdà, buyra párli paroda-
ları ushıràsadı. Bundày pár tàwıq denesine jàbısıp turmàydı, 
kóbinese sınıp ketedi. Bunıń menen tàwıq denesinen sırt-
qı ortàlıqqà kóp ıssılıq tàrqàlàdı, às sińiriw, júrek-qan tamır 
iskerliginiń jumısı buzılàdı. Bul bolsà tàwıqtıń nà’sil qàldırıw 
qásiyetine hà’m tirishilik etiwine jàmàn tásir kórsetedi.
Bàzı bir genlerdiń pleyotrop tà’sirinde orgànizmdegi hà’r túrli 
orgànlàrdıń ràwàjlànıwındà úlken ózgerisler júz beredi, nà’tiyjede 
wolàr óledi. Bundày genler 
letàl
, yàǵnıy ólimge àlıp keliwshi 
genler dep àtàlàdı. Mısàl ushın: tıshqànlàrdà jún reńiniń sàrı 
yàmàsà qàrà bolıwı bir jup àllel genlerge (a-à) bàylànıslı. Bul 
gen recessiv gomozigotàlı (àà) hàlàttà bolsà, tıshqàn júniniń 
reńi qàrà bolàdı. Júni sàrı reńde bolǵàn tıshqànlàr mudàmı 
geterozigotà (aà) halatta boladı. Sàrı tıshqànlàr àràsındà domi-
nànt gomozigotàlı (aa) formaları tábiyatta ulıwma ushıràs-
pàydı. Bunıń sebebi, júnniń sàrılıǵın támiyinlewshi gen