Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

Násilden-násilge ótiwdiń citologiyalıq tiykarları.
Mendel ga-
metalar tazalıǵı gipotezasın táriyiplep bergen waqıtlarda mitoz 
hám meyoz haqqında ele hesh nárse belgili emes edi. Házirgi 
waqıtta citologiya jetiskenlikleri sebepli Mendel nızamları 
bekkem citologiyalıq tiykarǵa iye boldı.
Ósimlikler hám haywanlardıń hárbirinde xromosomalar 
belgili bir muǵdarda boladı. Somatikalıq kletkalarda barlıq 
xromosomalar sanı jup, yaǵnıy diploid halda boladı, jınıs 
kletkalarda bolsa gaploid halda boladı. Meyozda gomologiya lıq 
xromosomalardıń hárbir jubı gametalarda birewden qalatuǵının 
túsiniw ańsat, demek, sonday eken, gametalarda hárbir jup 
birewden gen qaladı. Xromosomalar diploid toplamı júzege 
kelgende xromosomalar hám ondaǵı genlerdiń jubı zigotada 
jáne tiklenedi. Baslanǵısh ata-ana organizmler gomozigota 
bolıp, birewinde dominant genli xromosomalar, ekinshisinde 
recessiv genli xromosomalar bolsa, birinshi buwın shaǵılıstırıw 
geterozigota bolıwı túsinikli. Geterozigota individde jınıs klet-
kalar jetilgen waqıtta meyoz procesinde gomologiyalıq xro-
mosomalar hár túrli gametalarǵa ótip qaladı hám gametalarda 
hárbir jup gennen birewden boladı.
Monogibrid shaǵılıstı rıwda belgilerdiń ajıralıwınıń citolo-
giyalıq tiykarları sonnan ibarat, meyoz nátiyjesinde gomo-
logiyalıq xromosomalardıń tarqalıwı hám gaploid jınıslıq kletka-
larınıń payda bolıwınan bolıp esaplanadı.
Allel genler.
Noxat dánleri reńiniń sarı menen jasıl reńdi 
belgilewshi geni, gúl reńiniń aq penen qızıl reńdi belgilewshi 
geni hám basqalar mine usınday jup genler bolıp esaplanadı. 
gametalar
gametalar
http:eduportal.uz

---

137
GeNeTIka HaQQÍNda UlÍWMa MaǵlÍWMaT
VI BÓlIM
Jup genler 
allel genler
dep ataladı. Noxat dánleri reńiniń sarı 
hám jasıl reńdi belgilewshi genleri allel genler (alleller) boladı. 
allel genler gomologiyalıq, yaǵnıy jup xromosomalarda boladı, 
sonıń ushın meyoz procesinde olar hár qıylı gametalarǵa ótip 
qaladı.