Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

31-§. Energiya almasıw
energiya almasıwı (dissimilyaciya) procesinde tiri orga-
nizmlerde zatlardıń tarqalıwı júzege keledi. Bul assimilyaciya-
nıń qarama-qarsısı bolıp esaplanadı. Joqarı molekulalı birik-
pelerdiń tarqalıwı energiya bólinip shıǵıwı menen boladı. 
Sonıń ushın energiya almasıwı procesi 
dissimilyaciya
dep te 
ataladı.
Tiri organizmlerde payda bolatuǵın barlıq áhmiyetli pro-
ceslerden biri, olardıń aerob, yaǵnıy kislorodlı dem alıwı. Bul 
proceste kislorod járdeminde quramalı organikalıq birikpeler 
oksidleniwi nátiyjesinde kóp muǵdarda energiya bólinip shıǵadı.
Bul process haywan organizmle rinde arnawlı dem alıw jolları 
arqalı ámelge asırıladı. Ósimliklerde bolsa arnawlı dem alıw 
organları bolmaydı. Olar toqıma hám kletkalar arqalı dem aladı. 
azıqlıq zatlarda toplanǵan ximiyalıq energiya organikalıq 
birikpeler molekulasındaǵı atomlardı baylanıstırıwshı hár qıylı 
Metabolizm degende neni túsinesiz?
Zat almasıwın qanday túrlerge ajıratıwǵa boladı?
Plastikalıq almasıw haqqında maǵlıwmat beriń.
energetikalıq almasıw haqqında aytıp beriń.
1.
2.
3.
4.
http:eduportal.uz

---

80
ZaT alMaSÍW – MeTaBOlIZM
IV BÓlIM
kovalent baylanıslarda jámlesken boladı. Bir molekula, yaǵnıy 
180 g. glyukozanıń C, H, O atomları arasındaǵı baylanıslarda 
toplanǵan energiya muǵdarı 2800 kdj ǵa teń. Fermentler jár
-
deminde tarqalatuǵın glyukozadaǵı energiya basqıshpa-basqısh 
ajıraladı:
C
6
h
12
o
6 
+ 6 o
2 
6 Co
2 
+ 6 h
2
O + 2800 kdj
azıqlıq zatlardan bólingen energiyanıń bir bólegi ıssılıq ener-
giyası sıpatında kletkadan sırtqı ortalıqqa bólinip shıǵadı. Basqa 
bólegi bolsa