Ózbekstan Respublikası Xalıq bilimlendiriw ministrligi tárepinen

Tegis endoplazmalıq tordıń
membranalarında may hám 
uglevodlar almasıwında qatnasıwshı fermentler boladı. Sonıń 
ushın da onıń tiykarǵı wazıypası lipidler hám uglevodlardı 
sintezlewden ibarat. Tegis endoplazmalıq tor ásirese, may bezle-
rinde (may sintezi), bawır kletkalarında (glikogen sintezi) awısıq 
zatlar toplanatuǵın kletkalarında (ósimlik tuqımları) kóp boladı. 
Bulshıq et kletkalarında tegis endoplazmalıq tor bulshıq et 
talshıqlarınıń qısqarıwında qatnasadı.
Túyirtpekli endoplazmalıq tordıń
membranalarında ribo-
somalar jaylasqan. Sonıń ushın membranası túyirtpekli kóri-
niske iye boladı. Túyirtpekli endoplazmalıq tordıń zárúr wa-
zıypası belok sintezi hám onı tasıw bolıp, bul proceslerdi 
ribosomalar menen birgelikte ámelge asıradı. ribosomalar 
endoplazmalıq tordıń membranasınıń ústki boliminde túyirt-
pek-túyirtpek bolıp jaylasqan. 
Túyirtpekli
dep atalıwı da sol 
http:eduportal.uz

---

40
KletKa haqqÍndaǵÍ tálImat
II BÓlIm
dúzilis penen baylanıslı. Túyirtpekli endoplazmalıq tor belok 
kóp sintezlenetuǵın kletkalarda jaqsı rawajlanǵan.
Solay etip, endoplazmalıq tor kletkanıń ulıwma ishki aylanba 
sisteması bolıp, onıń kanalları arqalı zatlar tasıladı. 
Ribosomalar 
erkin yaki endoplazmalıq tordıń sırtqı betine 
birikken halda jaylasadı. ribosomalar, derlik barlıq kletkalar: 
prokariot hám eukariotlarda ushırasadı. ribosomalar diametri 
15,0—35,0 nm (1nm=10
-9
metr) bolǵan eki, yaǵnıy úlken hám 
kishi bólekshelerden turatuǵın jalpaq denelerden quralǵan. 
ribosomalarda shama menen teń muǵdarda belok hám nuklein 
kislotaları bar. ribosoma rNksı yadrodaǵı dNk molekulası 
járdeminde payda boladı. ribosoma yadrodaǵı yadroshadan 
sintezlenedi hám citoplazmaǵa shıǵarıladı. ribosoma kletkada 
belok sintezin ámelge asırıwshı organoid bolıp, membranasız 
organoidlar qatarına kiredi. ribosomalardıń tiykarǵı wazıypası 
beloktı sintezlewi bolıp esaplanadı. Belok sintezi quramalı 
process bolıp, onı tek bir ribosoma emes, al birneshe onlaǵan 
ribosomalar ámelge asıradı. Olardı