Ózbekstan respublikasí xalíQ BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI QARAQALPAQSTAN RESPUBLIKAI xalíq bilimlendiriw xízmetkerlerin qayta tayarlaw hám olardíŃ QÁnigeligin arttíRÍw aymaqlíq orayí

Тема: Pеdаgоgikаlıq kоnfliktlеr hám оlаrdı sheshiw usılları.
(2 sааt ámеliy)

1. Pedagogik konflikt haqqında túsinik

2. Konflikt túrleri
3. Oqıwshılardıń toparlıq iskerligindegi múnásibetleri.
Ózbekstan Respublikasi óziniń ǵárezsizligin qólǵa alǵannan soń tá`lim-tárbiya sistemasina diqqatin qaratdi. Tá`lim-tárbiya sistemasiniń barche tarawlarini jańalanip, rawajlanip házirgi dávir talabina maslasip kelmekte. Joqarı oqıw orinlarining, jumladan pedagogik institutlarning oquv fanlari qayta kwrib chiqilib ancha yangi fanlar wquv rejasidan joy olishga muvofiq bwlishdi. Shu fanlarning ichida Pedagogik konfliktologiya fani ham mavjud. Jámietimizdiń barche tariwlari siyaqli tá`lim sistemasindaǵi talaplardi jildan-jilǵa kusheytip, olarǵa degen jawapgershilik artip barmaqta. Tá`lim-tárbiya beriwde sondayaq turmista hár qanday kelispewshilikler, qarama-qarsiliqlar, tusinbewshilikler juz beredi, olardi sheshiw hár qanday konfliktli situatsiyalardiń aldin aliw mashqalalar menen pedagogikaliq konfliktologiya ilimi shuǵillanadi. Pedagogikaliq protsesslerdiń payda bólǵan konfliktlerdi sheshe biliwimiz, onqay konfliktli situatsiyaniń aldin ala biliwimiz zárur. Bul, ayniqsa pedagoglar uchun zárur bólip esaplanadi. Pedagogikaliq protsesslerde hár tur situatsiyalar uchrasiwi múmkin. Olar óqitiwchi hám óqiwshi, óqitiwshilar menen óqiwchilar arasindaǵi konfliktler bólip esaplanadi. Mekteplerdegi hár qanday pedagogikaliq konfliktler tinish yól menen pedagogtiń basshiliǵinda sheshiliwi hám konnfliktlerdi bóldirmawdiń aldin aliw kerek bóladi. Mekteplerde óqiwchilar arasinda juz berip atirǵan júz beretuǵin konfliktlar mazmuni bóyincha hár tur bóliwi tábiǵiy. Mekteplerde óqitiwchilar óqiwchilar menen bólǵan qarim-qatnaslarda soylesiw tártibin buzib, nátijede kelispewshilik, bir-birin tusinbeslik situatsiyalarinan konfliktler kelip chiǵadi. Mekteplerde óqiwshilar hár dayim pedagoglar teksiriwinde bóladi hám payda bólǵan konfliktler pedagoglar basshiliǵinda oz sheshimin tabadi. Bá`zen konfliktler óqitiwshilar arasindada bóladi bul bir-birin tusinbeslik, biri ekkinchisiniń psixik halatin esapqa almastan qatnasta boliwinan kelip shiǵiwi bólib tabiladi.
Konfliktler ózleriniń ózgecheliklerine iye bólip shańaraq aǵ`zalari arasindada uchraydi. Shańaraq aǵzalari arasindaǵi konfliktlerdiń kelip shiǵiwiniń hár tur sebebleri bóliwi mumkin. Birinchi sebebi erli-zayiplar shańaraq quriwǵa tayar bólmasliǵi mumkin, olar bir-birleriniń shaxsiy ózgecheliklerin esapqa almaǵan bóliwi mumkin. Shańaraqdaǵi payda bólǵan konfliktlerdiń bala tá`lim-tárbiyasina keri tásiri bar. Soniń uchun ata-analar óz perzentleri arasinda konfliktlerdi bóldirmasliqqa háreket qiliwlari zárur. Jigit, qizlar turmis qurmastan aldin bir-biriniń jeke psixik ózgecheliklerin bilip ózlestirip bolip turmis qurǵani máqul. Ata-babalarimiz «Uyleniw ańsat, uy bóliw qiyin»  dep bekerge aytpaǵan.
Bá`zi jaǵdaylarda ata-analar menen balalar arasindada konfliktler bólip qaliwi múmkin, bunday situatsiyalarda ata-analar konfliktlerdi tinich jol menen sheshiwge háreket qiliwi kerek. Konfliktlerdiń turlerine, mazmunina qaray ayirip oni sheshiw metodlari, usullari, ámelleride hár turli bóladi. Pedagogikaliq konfliktologiya iliminiń keleshegin ozleshtiriw, biliw, hár bir bólashaq pedagog uchun ulken ahamietge iye. Pedagogikaliq konfliktti sheshiwden oniń aldin aliw bir qancha ańsat boladi. Pedagogikaliq konflikttiń aldin aliwdiń birden-bir joli pedagoglar menen pedagoglar, pedagoglar menenn tarbiyachilar arasindagi qarim-qatnaslardi jaqsilawdan, birin-biri tusunisip islewden ibarat. Balalar menen pedagogikaliq wazipalar barisinda qatnaslar jasawda olardiń psixik, jeke, ozgeshelikleri bolip qatnas jasaǵan máqul bóladi. Sońǵi waqitlarda tarbiyachilar hám tarbiyalanuwchilar arasindaǵi qatnaslarǵa baylanisli xar turli pikirler bólmaqta. Tiykarinan olar arasinda qatnaslar qanday buliw kerek
Pedagog balalar menen xar turli qatnaslarda bólip, olar haqinda xar qanday maǵ`lumatlar aladi` balaniń belgili bir nárseler tugrisindaǵi tusinikleri, pikirleri, qiziǵuwchiliklari, mumkinchilikleri menen tanisadi. Balalardiń tiykarǵi psixik ozgeshelikleri bólǵan. Temperamenti, xarakteri, uqubliliklari aniqlanadi. Balalardiń waziypalarin sholkemlestiriwde eng ahmietli ozgesheliklerden esaplanatuǵin jeke ozlestiriwda da ulken rol` óynaydi (diqqat, sezim, óylaw, qiyal, esde saqlaw, erk, sezim h.t.b).
Pedagog balalar menen qatnastiń qanday dárejede ámelge asiriliwi ushun oniń pedagogikaliq sheberligine baylanisli boladi. Ol sheber pedagogikaliq uqipliliqlardan hám pedagogikaliq texnikalardan ibarat bólip esaplanadi.Pedagogikaliq uqubliliklar tekqana balalar menen bólǵan qatnaslarda kerek bólip qóymastan pedagogtiń putkul pedagogikaliq waziypalarindada ulken rol óynaydi. Balalar menen islesiwde pedagogikaliq sharayatlar tez-tez ózgerip turiwlari mumkin, bunday sharayatda pedagogtiń tiykarǵi waziypasi usi sharayatǵa tez baǵdarlaniwi, xár qanday pedagogikaliq sharayaǵa tugri baha berealiwi, zárur bólǵan qarardi tuwri qabullawdan ibarat. Eger tarbiyachi balalardiń is xareketin tuwri qabul etip, tuwri baha bera bilse, ol hadiselerdiń juzege kelgen sebeblerin aniq kóre alsa hám oǵan qósimsha bunday hár turli shiyelenisken pedagogikaliq hadiselerde ozin uslap tuta biliwi, sabirliliq, shidamliliq, shólkemleskenlik v.b. paziyletler pedagogikaliq qatnasiqlardiń jaqsi ámelge asiriliwinda ulken ahmietge iye bóladi. Balalar menen qatnas jasawda olardiń jas ózgesheliklerin esapǵa aliwdiń tarbiyaliq ahmieti judá uluǵ.
Mektep óquwchilariniń jas ózgecheliklerin esapqa alip qatnas jasawda óqitiwiniń tutqan jolin uliwmalastirilǵan formada tomendegishe táriyplew mumkin.
1. Baslawish klasslarda óqitiwchi sholkemlestiriwshi.
2. Óspirim jastaǵilarǵa basshi.
3. Ulken jastaǵi balalar menen islesiwde konsultant.
Balalar menen bolǵan qatnaslar tárbiyashiniń sheberligin kórsetedi. Bul sheberlikke iye boliwi ushin tárbiyashi sóylew mádeniyatina iye boliwi tiyis. Sóz eń tiykarǵi qatnas qurali bolip esaplanadi. Balalar bilan pikirlesiw, gúrrińlesiw, olarǵa áńgimeler aytip beriw, túsindiriw, másláhát beriw, jol-joba kórsetiw basqada hár túrli qatnaslar tek sóz arqali ámelge asiriladi. Balalar bilan qanday jumislar alip barsaqta sózsiz qatnas jasaw múmkin emes. Balalar bilan qatnaslarda boliwda olardiń diqqatlarin sol gúrrińge, yamasa túsindiriwge baydarlay aliwimiz kerek. Oniń ushin dáslep dawisti kóterip aytip, kerek jerinde páseytip, yamasa irkilip dawis intonatsiyalarin ózgertip bariw kerek. Hár qanday aytilajaq pikirler balalarǵa tásiyrli, qiziqli, túsinikli boliwlari tiyis. Balalar bilan bolǵan qatnaslarda qatnastiń tiykarǵi maqseti bárqulla názerde boliwi kerek. (Bilim beriw, tárbiya beriwshilik yamasa sol alip barilip atirǵan tárbiyaliq maqsettegi jumistiń tiykarǵi mánisi ámelge asirilatuǵin boliwi tiyis). Ayirim pedagoglar balalarǵa qiziqli etip sóylep beremen dep yamasa balalardiń diqqatin awizeki aytilip atirǵan pikirlerge baǵdarlaw maqsetinde shuǵillanip, al jumistiń tiykarǵi maqsetin esten shiǵarip qoyiwlari múmkin. Hár qanday gúrrińlerdi alip bariwda gúrrińlesiw tek balalarǵa ǵana qiziqli bolip qoymastan tárbiyashiǵada qiziqli boliwi tiyis, tárbiyashiniń ózide shin iqlasi bilan berilip, qiziǵip alip bariwlari kerek. Balalar bilan gúrrińlesiw barisinda bárqulla balalardiń sezimlerin esapqa alip bariw kerek. Misali` Bala bilan jeke gúrrińlesiwde bala qapa bolip otirǵan boliwi múmkin, bunday jaǵdayda balani normal halatqa ákelip bolip keyin tiyisli bolǵan gúrrińlesiwdi alip bariw múmkin. Al topar bilan gúrrińlesiwde ayirim waqitlari balalar sharshap otirǵan, yamasa háreketli, yoshli oyinlar bilan shuǵillaniwdi maqul kórip otirǵan boliwi múmkin (qullasi balalardiń qanday sezimlerde ekenligin esapqa alǵan halda háreket etiwimiz kerek). Balalar bilan pikirlesiwde, sóz arqali qatnaslar jasawda hár túrli usillarda, hár túrli jollarda alip barqan maqul boladi. Olay islemey bárqulla bir usilda alip barila berse balalarda jaliǵiwlar payda boladi. Ayirim waqitlari balalarǵa hár qanday tapsirmalar beriliwi múmkin, bunday tapsirmalar olarǵa buyriq tárizli bolmay ótinish túrinde bolǵani maqul boladi. ótinishtińde «ótinemen», «Iltimas», «Marhamat» formalarinda emes álbette, al, «Marat sen bilay isleseń qalay boladi», «Aman senińshe qalay islegen maqul dep oylaysań» t.b. túrlerdegi ótinishlerdi qollana beriw múmkin.
Balalar bilan bolǵan qatnaslarda ayirim waqitlari balalar ashiwli qatnaslarda boliwi múmkin. Bunday waqitlari pedagog ashiwlanbastan álpayimliliq penen qatnas jasawi kerek, sonda balaniń ashiwi tez tarqaydi, al balaniń ashiwlaniwi bilan tárbiyashida ashiwlansa onda olar arasinda jánjeller boliwi múmkin, bul olar arasindaǵi qatnaslardi buzadi.
Pedagog balalar bilan bolǵan qatnaslarda bárqulla olardiń pikirlerin tińlap, jumis babinda esapqa alip bariwlari tiyis. *ár qanday is olardiń pikirleri boyinsha alip barilsa, pikirleri maqullanip, xoshametlenip barilsa, olarda ózlerine isenimler payda etedi. Tabanli háreket etedi, pedagogqa qálegen waqitta óz pikirlerin aytadi, oni eń jaqin dosti esaplaydi.
Pedagogikaliq konfliktlerdiń aldin aliwdiń birden bir joli usi joqarida sóz etilgen pedagog hám oqiwshilar jámáátiniń bir-birin túsinip islewi bolip esaplanadi.
Kópshilik jaǵdaylarda basshılar, oqıtıwshılar hám kásiplesler, oqıwshılar menen ata-analar arasındaǵı kelispewshiliklerdiń kelip shıǵıwı búgingi kúndegi eń tiykarǵı mashqalalardıń biri bolıp tabıladı. Mısalı: a) mektepte ǵ0 jıldan artıq islegen, óz pánin jaqsi bilgen, tájiriybeli oqitiwshi sabaq beriwi múmkin, biraq bul oqitiwshi oqiwshilar menen jaqsi qarim-qatnasta bola almasliǵi, olarǵa qiynalǵanda járdem bermesligi, olardiń bilimin tuwri bahalay almaǵanliǵi ushin bunday oqitiwshi menen oqiwshilar arasinda kelispewshilikler payda boladi; b) oqitiwshi menen oqiwshilar ortasinda hámme waqit hár túrli dárejedegi kelispewshilikler payda boladi. Buniń sebepleri túrlishe. Kobinshe oqitiwshi kelispewshiliklerdi bir ozi sheshe almay mektep direktorin, odan soń bolsa, ata-analarin xabardar qiladi. Ayrim jaǵdaylarda oqitiwshi ozi menen kelispewshilikke barǵan oqiwshiǵa shara qollawdi talap etedi. Bunday máseleni sheshiw mektep basshilari ushin da qiyinshliklar twdiradi. Ol oqiwshidan da, oqitiwshidan da ajralǵisi kelmeydi.Bul sıyaqlı qáteler bir qansha. Ol hár bir oqıtıwshı ámeliyatında baqlanadı, sebebi ol sharayat aldında kúshsiz qalıp, ilajsiz sharayat tásirine boysınadı. Ashıwı shıǵadı. Umitsizlikke beriledi. Hátteki mektepten ketip qalıwǵada májbúr boladı. Oǵan qanday járdem beriw yaki kewlin alıw múmkin? sonǵı jıllarda oqıtıwshı hám oqıwshılar, yaǵnıy úlkenler menen balalar arasındaǵı múnásibetler júdá quramalı bolıp barmaqta. Bunday qaramaqarsılıqlardı saplastırıw ushın birge islesiw pedagogikasınıń teoriyalıq tiykarların rawajlandırıw ómirlik wazıypaǵa aylanıp atır. Sonıń ushın da kelispewshiliklerdi saplastırıw oqıtıwshı kúndelikómiriniń quramlıq bólegine aylanıwı kerek. Mektep ámeliyatshı psixologlar kelispewshiliklerdi saplastırıwda oqıtıwshıǵa jaqınnan járdem beriwi kerek. Oqıtıwshı oqıwshı arasındaǵı óz ara múnásibetlerdegi kelispewshiliklerdiń júzege keliwine sotsial ómirdegi ózgerisler, globallasıw protsessii de tásir kórsetpekte. Tájiriybeli oqıtıwshılar oqıwshılar menen kúndelik múnásibetlerde demokratik tiykarlarǵa tayanısh mexanizmlerin jaqsı biliwleri, bunıń nátiyjesinde pedagogik protsess izden shıqpaydı hám bir tegis dawam etedi. Bunday jumıstı ámelge asırıw ushın oqıtıwshı pedagogik mulaqat kónlikpelerine iye bolıwı, demokratik printsiplerdi jaqsı biliwi zárúr. Ol oqıwshıǵa dostana, qádriyatlı, insaniylıq múnásibette bolıwı kelispewshiliklerdi saplastırıwda úlken áhmiyetke iye. Házirgi mektep mashqalaları haqqında jazılǵan kópǵana izertlewlerde onıń tiykarǵı máselesi – oqıtıwshınıń bala shaxsına qızıqpawı, olarǵa biyparwalıǵı, ishki dúnyasın biliwge umtılmawı kórsetilgen. Sonday jaǵdaylar nátiyjesinde oqıtıwshı menen oqıwshılar arasında kelispewshilikler júzege keledi hám olar óz waqtında saplastırılmasa, úlkenlesedi. Bunda oqıtıwshılardıń tek umtılıwınıń tómenligi emes, bálki olardıń kópshilik konfliktlerdi sheshiwge uqıpsızlıǵınan dalalat beredi hám bul ásirese endi jumıs baslaǵan oqıtıwshılarda baqlanadı. Sharayat hám konfliktlerde oqıtıwshılardıń balalar menen bolatuǵın pedagogik múnásibetleri tayarlıq dárejesi óz kórinisin tapqan boladı. Ayırımları oqıtıwshılardı shalǵıtıwı, oqıtıwshılardıń tayarlıǵınıń kemisligin kórsetiwi, óz iskerliginde pedagogik etika normalarınan shetlesiwin talap etiwi múmkin. Sebebi bul mekteptiń haqıyqıy ómiri, oqıtıwshı ayırım zatlardan waz keshiwin talap etedi. Oqıtıwshılar tek qana bunday «jabayı» konfliktlerdiń ayıpkeri emes, bálkim onnan jabr kóriwshi tárepbolıpta esaplanadı. Pedagogika iskerliginde oqıtıwshı hám oqıwshınıń ónimli óz ara tásiri oqıtıwshınıń óz miyneti, jetiskenlikleri hám qızıǵıwı bolıp esaplanadı. Balalar menen múnásibette bola almaw pedagogikaliq kásipte kópǵana kelispewshilikke alıp keledi. Pedagogik iskerlik ózgeshelikleri nelerden ibarat ekenligi qatnasıwshılardı óz ara múnásibetleri xarakteri hám mazmunın anıqlaydı. Pedagogik protsess onıń tárepleri arasındaǵı múnásibettiń xarakteri hám mazmunı onıń ónimli bolıwınıń tiykarı bolatuǵın iskerlik túrinen esaplanadı. Oqıtıwshınıń tárbiyalıq tásiri oqıtıwshılar hám oqıwshılar arasında rawajlanǵan múnásibetler menen anıqlanadı. Ayırım owıtıwshılarda oqıwshılar pedagogik ózara tásiri ushın «ashıq» bolıp, olar esletiwlerge durıs juwap beredi, oqıtıwshı kórsetpelerin orınlaydı, ol menen tez-tez másláhátlesip turadı, ayırımlarda tez-tez konfliktke kelinedi, eskertiwleri qaytarıp taslanadı, oqıtıwshı oqıwshılarǵa narazı boladı, ata-ana, klass basshısına shikayat qıladı, aqıbette múnásibet izden shıqqan boladı. Sebebi pelagogik protsesstegi oqıwshı hám oqıtıwshılar arasındaǵı ónimli múnásibet bala shaxsı hám oqıtıwshınıń qásiplik rawajlanıwı ushın zárúr bolıp esaplanadı. Pedagogik protsess qatnasıwshıları múnásibeti tekkórsetiletuǵın nátiyje emes, balki pedagogik iskerliktiń tiykarǵı komponenti de boladı. Biraq q0-ń0 oqıwshınıń hár biri menen uzaq waqıt dawamında hár túrli sharayatlarda eki tárepti de jeke hám emotsional qanıqtıratuǵın múnásibetti ornatıw ańsat keshedi dep aytıw múmkin emes. Bala mektepke keliwi menen múnásibetlerdiń jańa sistemasına dush keledi: onıń sezimleri, ata-analar menen múnásibeti kóp tárepten oqıtıwshıǵa baylanıslı, eger oqıwshı óz waqtında xoshametlense, onıń ataanası quwanadı hám perzentine óz aldına mehr hámde ǵurur menen qaray baslaydı. Eger oqıwda jaqsı nátiyjelerdi kórsete almasa, tártipti buzsa, úy wazıypaların óz waqtında orınlamasa, oqıtıwshılar hám ata-analardıń olarǵa qaraǵanda múnásibeti ózgeredi, kóbirek tanbex berip baslaydı. Bunday jaǵdaydı saplastırıw oqıtıwshıǵa úlken juwapkershilikti júkleydi. Ayırım jaǵdaylarda ata-analar óz perzentleri menen oqıtıwshılardıń unamlı birge islesiwlerine kómeklesiwleri kerek. Ata-analar óz perzentiniń pazıyletleri, ádetleri haqqında tolıq maǵlıwmat beriwi talap etildi. Bunıń ushın mektepte ata-analar menen ótkeriletuǵın sáwbetler, kesheler hám ushrasıwlarda álbette atnasıwları zárúr. Eger ata-ana óz perzentiniń mekteptegi ómirin hár tárepleme úyrenip, qatań qadaǵalamasa, oqıwdıń dáslepki dáwirlerinde olar menen oqıtıwshılar arasında kelispewshilikler júzege keliwi múmkin. Olar oqıtıwshılardıń talaplarına boysınbawı, oǵan qarsılıq kórsetiwleri, mektep ómirine kónikmpewi, óz ara bir-biri menen jánjellesiwleri múmkin. Bunıń nátiyjesinde oqıw protsessinde qolaysız jaǵdaylarjúzege keledi. á-klasstan baslap, oqıtıwshı hám oqıwshılar arasındaǵı múnásibetlerde jańa dáwir baslanadı. Bul dáwirde oqıwshılar pán oqıtıwshıların jaqsı tanımaydı, olar menen múnásibet tek oqıw protsessinde ámelge asadı. Bul ózlestiriwdiń tómenlewine seber boladı hám baslanǵısh hám joqarı klass oqıtıwshıları jumıslarınıń dawamlılıǵın támiyinlew tarawında belgili mashqalalar barlıǵın kórsetip atır. Bunday mashqalalardı saplastırıw jollarınan biri baslanǵısh klass oqıtıwshıları menen 9-klasstıń klass basshısı, ata-analar hám oqıwshılar arasında jańa mazmundaǵı birge islesiwdi jolǵa qoyıw kerek. ósmir jastaǵı oqıwshılar menen oqıtıwshılar arasında júzege keletuǵın kelispewshilikler olardıń oy-pikirleri bir-birine say kelmewi arqalı payda boladı. Ayırım waqıtları klasstaǵı barlıq oqıwshılar menen kishi topar aǵzaları arasında da kelispewshilikler tuwıladı. Eger oqıwshınıń jetiskenlikleri oqıtıwshı yaki mektep jámááti tárepinen qollap-quwatlanbasa onda narazılıq júzege keledi. Hám bu jańa kelispewshiliklerdiń payda bolıwına sebep boladı. Bunday oqıwshılar óz toparlarında jetekshi bolıp, ózin Erkin sezedi. Sonın ushın oqıtıwshınıń kórsetpelerine ayırım jaǵdaylarda ámel qılmaydı. Bunday oqıwshılar óz dosların qorǵap oqıtıwshılar, ata-analar menen qarsılasıwada baradı. Sonǵı jıllarda oqıwshılar mektepten tısqarı formalsız toparlardıń ideyaları, qarasların mektepte oqıwshılar jámááti arasında kelispewshiliklerdi júzege keltirmekte. Oqıtıwshı hám oqıwshı múnásibetleri oqıwshılardıń jas ózgesheliklerine qaray quramalasadı. Bunıń sebebi, ókıwshınıń oqıtıwshılar, ata-ana hám zamanlasları menen múnásibetindegi pozitsiyası hám roliniń ózgeriwi menen túsindiriledi. Psixolog T.P. Gavrilov aytıp ótkenindey: «Eger ózara múnásibetler húrmet, teńlik hám birge islesiw tiykarında ámelge assa, ol jaǵdayda tárepler, óz-ózin kórsetiw hám jeke rawajlanıwimkanına iye boladı. Ayırım waqıtları oqıtıwshı hám oqıwshı jeke múnásibetleri pedagoglardıń óz múnásibetlerindede qıyınshılıq hám qarama-qarsılıqlardı keltirip shıǵaradı. Oqıtıwshı pikiri: «Bir oqıwshımdı jaqsı bilemen, ol jaman oqıwshı emes, óz qaraslarına iye, haqıyqatgóy, biraq bir oqıtıwshı menen shıǵısa almay atır, ol menen múnásibeti jaqsı emes. Men túsinemen, biraq
meniń kásiplik pozitsiyam ol menen bolıwǵa jol qoymaydı, ol meniń qollapquwatlawımdı sezedi, biraq meniń kásiplesim qanday awhalǵa túsip qaladı. Oǵan járdem beriwim hám oqıtıwshını kemsitmewim ushın men ne islewim kerek?» Pedagogikaliq birge islesiwdiń tiykarǵı psixologik mazmunı sıpatında múnásibetlerin gumanizatsiyalaw, oqıtıwshılar hám oqıwshılar arasında múnásibetlerdi, oqıwshınıń shaxsın hurmen etiw hám qollap-quwatlawda onıń paydalanıw imkaniyatlarına isenimi, onıń tekqana iskerligi ónimi emes, balki shaxsına qızıǵıwı tiykarında qurıwdan ibaratbolıp esaplanadı. Oqıwshılardıń toparlıq iskerligindegi múnásibetler Jeke múnásibetler klass menen islesiwdiń toparlıq formaların shólkemlestiriwinda ámelge asırılatuǵın múnásibetleri xarakterine tásir etedi. Jumıslardıń bul formalarında kópshilik jaǵdayda formalsız liderler almasadı, oqıwshılardıń obrazına iye bolıw kriteriyası ózgeredi, kishi kontakt toparlar quramı ózgeriske ushıraydı. Ayırım oqıwshılar menen jeke múnásibetler toparlıq formada úlken áhmiyetke iye boladı. Kimdir kimgedir unap qaladı, biraq bul bárshege maqul túspeydi. Bir oqıwshınıń oqıwdaǵı jetiskeligi ekinshisinde qızǵanıw oyatadı. Ol dostınıń awmetsizligine quwanadı, basqaları dostına kóz-kóz qılıwına háwesi keledi h.t.b. qullası, klass múnásibetlerinde tez ózgerisler júzege keledi, biraq bunı oqıtıwshı barqulla túsinip jete bermeydi.