3-Seminar Balanı tárbiyalaw hám rawajlanıwında iskerliktiń rolı p pikir bildiriń S

3-Seminar
Balanı tárbiyalaw hám rawajlanıwında iskerliktiń rolı

P pikir bildiriń
S pikirińizge sebep kórsetiń
M kórsetken sebepti dálilleń
O pikirińizdi uluwmalastirıń

P
Balalarǵa tárbiyalıq tásir etiwdiń har turli derekleri ishinde bólek áhmiyet pedagogqa beriledi. Tárbiyalaniwshiniń sanasın, sezimi, iskerligi hám xulqina tásir etiwde pedagoglar qanday múmkinshilik qurallarına iye? Hámme de, ásirese, jańa jumıs baslawshı pedagoglar bul usıllardı bileme yamasa túsineme, oqıwshılar menen mámile etiw hám tásir etiw kónlikpelerin iyelegenba?
S
Bilimlendiriw tarawındaǵı alıp barılıp atırǵan reformalar mektepler aldına tazadan jańa wazıypalardı, atap aytqanda oqıwshılardı zamanagóy bilimler menen qurallandırıw, dóretiwshi, ǵárezsiz iskerlik kórsete alatuǵın etip tárbiyalawdı qo'yilmaqta. Bul bolsa óz gezeginde tálim - tárbiya procesin xamkorliq pedagogikası, zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalarda aldiga surilgan nizamlıq, qaǵıyda hám usıllar tiykarında shólkemlestiriwdi talap etedi.

M
Pedagog birlikli jámáát menen tárbiyalaniwshidagi pazıyletlerge súyene otirip, nadurıs qarawlardı demde ózgeriwge iye bolıwı múmkin.
Nadurıs qarawlardı ózgertiwdiń usıllarınan bir neshesin (A. I. Kochetov) tómende keltiremiz:
1. Óspirimlerdi basqalar menen ózin salıstırıp kóriwge onı qızıqlı adamlar menen jaqınnan tanısıwdı jolǵa qoyıw usılınan (ózine uqsamaǵan balalar menen ushrastiriw) paydalanıw múmkin.
Mısalı, bala oqıwdı qálemeydi, onıń tanısı kóp oqıydı, kóp zattı biledi, biraq yadlap alıwshı, «maqtanshaq» emes.
2. Keleshekte nadurıs qarawlar nege alıp keliwi múmkinligin mısallar arqalı kórsetiw jolı menen (sonday kemshiliklerge iye bolǵan adam oqir aqıbette óz ómirin joq qılıw etdi, hújdan, ar-namıstı joǵaltıp, ózin júdá kúshli dep esaplasada, tiykarınan kúshsiz bolıp shıqtı ) isendiriw zárúr.
3. Tárbiyalaniwshi (nadurıs qarawshı ) ga óz pikirin tastıyıqlawǵa múmkinshilik beriw kerek. Keyininen onıń alıp kelgen dálilleri nadurıslıǵın tastıyıqlap beriw kerek.
O
Aldiga qoyilip atirgan qaǵıydalar tastıyıqlı bolıwı, faktler, dálillerge ámel qılıw, pedagogdıń tınıshsızlanıwda bolıwı, pikirdiń tuwrılıǵına qatań isenimin qorǵawǵa tayın turıwı úlken áhmiyetke iye. Bul bolsa jaqtı jaslandiriwshi sózlerde ańlatpalanadı hám ol balalar yadında uzaq waqıt este qaladı. Isendiriw metodınan paydalanıwda balalardıń qızıǵıwshılıǵın biliw, onı esapqa alıw hám odaǵı jaqsı táreplerdi kóre alıw zárúrli áhmiyetke iye boladı jáne bulardı qayta tárbiyalawda esapqa alıw kerek. Isendiriwdin natiyjeliligi oqıtıwshı óziniń sózi hám minez-qulqı daǵı ajıralmas birlikke baylanıslı. (Mısalı, qandayda zattı balaǵa wáde berip, onıń ústinen shıǵıw ).

2-Tapsırma

MBSh jas toparlarda iskerliktıń rolı
P pikir bildiriń
S pikirińizge sebep kórsetiń
M kórsetken sebepti dálilleń
O pikirińizdi uluwmalastirıń


P
Pútkil oqıw tárbiya procesi ósip atır bolǵan keleshekte dúńyaǵa kózqarastı qáliplestiriwge jóneltirilgen. Isendiridin esabi bolǵan bilim shaxs dúnyaǵa kóz qarasınıń jetekshi elementi, strukturası bolıp tabıladı. Bilim, eger tastıyıqlı, dálil-materiyaliq bolsa, ol isenimge aylanadı. Oqıwshı tastıyıq dálillerge tiykarlanǵan bilimge iye bolsa, basqa eski bilimler, qarawlardı biykar etetuǵın jáne bul biykardı tıyanaqlı, tastıyıq menen tastıyıqlaytuǵın boladı.

S
Tastıyıqlaw ushın tiykarlar saylanadı (faktlar, aksioma, úyrenilgen qaǵıydalar hám basqalar balalardı nadurıs pikirge alıp kelmewi kerek). Oqıwshıda úyrenilip atırǵan material tuwrısında jetkilikli dárejede bilim, maǵlıwmatlar bolsa, tiykarlarǵa súyene otirip juwmaq etiledi.
Mısalı, tómendegi tezisti tastıyıqlawimiz kerek: «Alyumin elektr tokın ótkeredi». Tiykar formasında mektepdegi málim qaǵıydanı tańlaymiz: «Alyuminiy - metall, barlıq metallar elektr tokın ótkeredi» sol tiykarda tastıyıqlaymız, alyumin elektr tokın ótkizgish bolıp tabıladı.

M
Eger oqıtıwshınıń keyipi jaman bolsa, nerv - qo'zgaliwshi xarakterde turaqlı mámilege kirisilse, málim waqıt ótkennen, klass jámááti menen mámilede ashiwli júzege kiyatırǵanı, bul bolsa mámileniń kúndelik normasına aylanıp qalıp atırǵanın sezedi. Ne ushın? Psixologlar ápiwayı mektepte bir qatar izertlewler ótkerip, nátiyjede bir neshe qábileti balanı ajıratıp aladı. Olardıń famılıyası oqıtıwshılarǵa xabar beredi. Hesh kim qiyalina keltirmeydi, bul izertlewler obiekti erkin tárzde tańlap alındı, haqıyqatlıqtan da kórsetip ótilgen balalar óz qatarlaslarınan hesh qaysı tárepten ajralıp túrmaydi.

O
Pedagogikalıq tásirdiń maqsetin anıq tusungen oqıtıwshı onı isendiriw hám tásir etiw arqalı ámelge asıradı. Tez-tez, aldınan maqsetli ótkerilgen tásir ayırım xoshametlentiretuǵın tárizde de ámelge asıriladı : Mısalı : «Meniń jasligim», «Jaqsı», «Alǵan nátiyjeleriń áp-áneydey», «Ayhay», sıyaqlı kóriniste bolıwı múmkin. Biraq sonı esten shıǵarmaw kerek, bunday tásir isenim menen, qatań, erkin halda, maqullagan tárzizdegi qaraw, mıyıq tartıw, dawıs sesler uyǵınlıǵı, oqıtıwshınıń sırtqı kórinisinde (onıń erinshikligi, ózine isenimliligi, optimistik keyipi) da kórinetuǵın bolıwı kerek. Oqıwshılar ózlerine salıstırǵanda bunday munasábetti júdá tez hám anıq sezim etedi.