Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta

Tayarlıq dáwirinde oqıw procesin alıp barıw jolları

Baǵdarlamalıq talapqa sáykes baslawısh klaslardıń birinshi klasında altı hápte sawat ashıwdıń tayarlıq dáwiri ótkeriledi. Oqıwshılardıń tayarlıq dáwirdi qalay ótkeriwi – olardıń keleshekte nátiyjeli oqıwınıń tiykarı boladı. Sonlıqtan bul dáwirdegi jumıstı hár bir oqıtıwshı, balalardıń psixologiyalıq-fiziologiyalıq ózgesheliklerin eske ala otırıp alıp barıwı talap etiledi.
Tayarlıq dáwiriniń aldında turǵan tiykarǵı wazıypalar – mektepke jańa kelgen balalardı mektep hám onıń talapları hám qaǵıydaları, oqıw isi, onıń wazıypaları menen tanıstırıw, oqıtıwshınıń balalardı úyreniwi, balalar jámáátin dúziw, sabaqlıq, oqıw quralları menen tanıstırıw, ses, hárip, sóz, gáp ústinde analitikalıq, sintetikalıq jumıs islewge úyretiw, oqıwshılardıń esitiw, kózriw, seziw aǵzaların jumıs procesine baǵdarlandırıwdan ibarat.
Bul wazıypanı eki basqıshta ámelge asırıw názerde tutıladı. Birinshi basqıshta “Álipbe” menen tanısıw, ses, hárip, buwın, sóz, gáp, dawıslı, dawıssız sesler, olardı bir-birine qosıw, sol arqalı buwın payda etiw, buwınlardı qosıw arqalı sóz dúziw úlgileri menen oqıwshı tanısadı. Bul dáwirde oqıwshılardıń sóylewine, oy-órisiniń, tiliniń rawajlanıp, dógeregi hám oqıtıwshı menen qatnas jasay alıw múmkinshiligine kóbirek itibar beriledi. Sebebi, bul jaǵday balalardıń jumıs islew procesiniń deregi bolıp qaladı. Sonlıqtan, oqıtıwshı jumıs islewdiń dáslepki basqıshına puxtalıq penen aldın ala tayarlanǵan bolıwı tiyis.
Dáslepki sóylew tili menen birge, oqıwshılar jazıw isine de tayarlanıp barıladı. Bunda dáslep, jazıw quralları, olardı uslap tutıw, paydalanıw islerine kewil bólinedi, qolların shınıqtıradı, otırıw, jazıwǵa tayarlıq, jazıw úlgisi, onnan paydalanıw jolları, noqat, sızıq, tuwrı, kese, tik sızıq, oń, sol, ulıwma bilim beretuǵın h.t.b. menen tanısadı, olar ústinde awızsha jumıs isleydi. Keyingi sabaqlarda bul tanısqanların iske asırıw ústinde turaqlı túrde jumıs islewge ótedi.
Bul dáwirdegi sabaqtıń temaları – “Bilimler kúni”, “Álipbe – dáslepki oqıw quralımız”, “Sóylew”, “Gáp”, “Sóz”, “Gáp hám sóz”, “Sóylew sesi”, “Dawıslı hám dawıssız sesler”, “Buwın” h.t.b. Bul sabaqlardıń barlıǵı “Álipbe” sabaqlıǵındaǵı súwretlerge baylanıslı alıp barıladı. Hár bir besinshi sabaq – tákirarlaw menen juwmaqlaw isine arnalıp barıwı tiyis. Hár háptede bir ret (17-18 minut) klastan tıs oqıw jumısına arnalıwı kerek.
Tayarlıq dáwiriniń ekinshi basqıshında dawıslı seslerdiń esitiliwi menen aytılıwında ózgesheligi joq, juwan dawıslı hám ayırım dawıssız sesler, háripler menen tanısıwı hám onıń elementleri menen tanısadı, noqat, sızıq salıp úyrenedi h.t.b. Bunday etip ayırım dawıslı, dawıssız sesler menen tanısıw – keleshekte oqıwǵa baǵdarlap jumıs islewdiń tiykarı bolıp esaplanadı.