Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

Transkripciya
 
Fonetikalıq 
transkripciya 
Fonematikalıq 
transkripciya 
31

---

 
Solay  etip,  seslerdi  artikulyaciyalıq  hám  akustikalıq  aspektte 
olardıń 
ottenokların 
beretuǵın 
bolsaq, 
onda 
fonetikalıq 
transkripciyadan  paydalanamız.  Fonetikalıq  transkripciya  múyeshli 
tik 
[ ] 
qawıs penen, al fonematikalıq transkripciya jatıq sızıq // penen 
jazıladı.  Fonetikalıq  transkripsiya  sóylewdegi  fonemanıń  variantları 
bolǵan anıq sóylew seslerin belgilewde qollanıladı. Al fonematikalıq 
transkripsiya tildegi fonemalardıń aytılıw normaların belgileydi. Hár 
bir tildiń ózine tán ózgeshelikleri esapqa alına otırıp dúzilgen alfavit 
sol tilge ǵana xızmet etse, ol tillik birliklerdiń xalıqaralıq fonetikalıq 
alfaviti menen beriliwi basqa xalıq wákillerine de, ulıwma til bilimi 
menen  shuǵıllanıwshı  qánigelerge  de  sol  tildiń  fonetikalıq 
qubılısların túsiniwine járdem beredi. 
 
Álbette,  hár  bir  tilde  tildegi  háripler  transkripciya  sistemasın 
ámelge  asırıw  ushın  jetkilikli  emes.  Sonnan  qaraqalpaq  tili 
alfavitindegi  háripler  dialektlerdegi  sózlerdi  jazıp  alıwda  onıń  túrli 
fonetikalıq ózgesheliklerin kórsetip bere almaydı. Sonlıqtan alfavitte 
bar  háriplerge  qosımsha  belgiler  qoyıladı,  geyde  basqa  jazıw 
sistemasınan háripler qabıl etiledi hám t. b.  
Demek, dialektlik materiallardı jazıp alıw waqtında olardıń ózine 
tán ózgesheliklerin kórsetiwde hár bir dialektolog oǵan dóretiwshilik 
penen jantasıw múmkinshiligine iye boladı. 
 
Sorawlar 
1. Transkripciya degen ne? 
2. Dialektlik materiallar ne ushın transkripciyalanıp jazıladı?  
3. Fonema degenimiz ne? 
4. Fonologiyalıq transkripciya degen ne?