Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí bilimlendiriw ministrligi

 
Dialektlik frazeologizmler sózligi
 
 Dialektte 
 Ádebiy tilde 
 jigit muz  
 qarıwlı, bekkem muz 
 pesh túsiw  
 maqul bolıw, qolay bolıw 
(qol keliw) 
 ishteyi tarılıw  
 ishteyi bolmaw 
 qanı betine shıǵıw  
 ashıwlanıw 
112

---

 moyın artıw  
 arqa súyew  
 erkekke talas  
 erkekke bergisiz, erkektey 
 murtı buzılmaw  
 azaymaw, kemimew  
 dádimamıl aytıw // dádimal 
aytıw  
 jubatıw  
 janı azar  
 janına reyimi kelmew 
 tisine sızlıq etiw  
 jew  
 sayabırlap alıw  
 dem alıw 
 qol artpaw  
 arqa súyemew 
 júregi qabızına sıymaw  
 júregi qanasına sıymaw 
 ushqındırıp sóylew  
 quyqıljıtıp sóylew 
 jigerin qum qılıw // júregi 
qum bolıw  
 júregin qan qılıw  
 tınısı tarılıw  
 dem jetpew 
 ókshesi bekiw  
 toqtaw  
 ayaq suwıtıw  
 dem alıw, ayaǵına dem 
beriw 
 emezegi qurıw // emeshesi 
qurıw  
 háwesi keliw 
 sheni bolmaw  
 mánisi bolmaw 
 tor etinen ayırılıw  
 sor etinen ayırılıw 
 iyne - tebenin qaldırmay 
soraw  
 hesh nárseni qaldırmay sorap 
bilip alıw 
 úyirsek tartıw  
 bawır basıw, úyrenisip qalıw 
 aqılı sarsań  
 aqılı hayran  
 moyın bermew  
 jeńilmew, sharshamaw 
 toqsan oydıń torabın geziw  
 oy túbine jete almaw 
 sabırı sarqılıw  
 shıdamı tawsılıw  
 júzin arshıw  
 haqlanıw  
 janı ushqınıw  
 qorqıw, hawlıǵıw
 
 tatımsız bolıw  
 tatımaw 
 bir betkey  
 bir tárepleme 
 utırı keliw // iyni keliw  
 reti keliw 
 
113

---

13. QOLLANÍLÍW ÓRISI SHEKLENGEN LEKSIKA 
 
Jobası: 
1. Kásiplik sózler 
2. Jargon sózler 
3. Argotizmler. 
 
Qaraqalpaq tiliniń sózlik quramı júdá bay. Ol házirgi qaraqalpaq 
ádebiy tilinde qollanılıp júrgen sózler hám awızeki sóylew tilindegi 
leksika  menen  dialektlik  leksikadan  ǵana  turmaydı.  Hár  qıylı 
toparlardıń tilindegi arnawlı sózler de tildiń sózlik quramına kiredi. 
Olar sheklengen leksika dep ataladı. Bunday sózler jergilikli xalıqtıń 
awızeki  sóylew  tilinde  bolǵanlıqtan,  olar  kóbinese  dialektlik 
ózgeshelikler 
menen 
qollanıladı. 
Dialekttegi 
leksikalıq 
ózgesheliklerdiń qáliplesiw sebepleriniń biri kásip penen baylanıslı. 
Kásipke  baylanıslı  sózler  de  belgili  bir  aymaqqa  tán  ózgeshelikler 
menen qollanıladı.