Ózbekstan respublikasí joqarí bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministirligi ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí «mektepke shekemgi tálim»

Aqlı zayıp qız bala

a) ekiqat dáwirinde túrli unamsız tásir etiwshi infeksiya, intoksikatsiya hám jaralar,
b) tuwiliw waqtındaǵı jara hám asfiksiya;
c) bópediń dáslepki jasında unamsız tásir etiwshi juqpalı intoksikatsiya, awqatlanıwdıń aynıwı hám basqalar;
e) túrli násillik jol menen áwladdan-áwladqa ótetuǵın gen, xromosoma kesellikleri.
Aqılı zayip balalar bas mıyı tereń zálellanganligi sebepli barlıq joqarı nerv xızmetleri buzılǵan boladı. Patologikalıq buzılıwlar shártsiz reflekslaming payda bolishida da kórinetuǵın boladı. Bul buzılıwlar bas miydiń qozǵalıw hám tormozlanıw processlerinde da óz hákisin tabadı. Hátte eki signal sistemalarınıń óz-ara baylanıslarında buzılıwlar kózge taslanadı. Orıs defektolog hám psixologlarınan L. S. Vigotskiy, L.V. Zankov, G. Ye. Suxareva, T. A. vlasova, G. M. Dulnev, N. G. Morozova, S. Ya. Rubinshteyn, M. S. Pevzner, G. I. Rossolimo, v. G. Petrova, J. l. Namazboyeva, sonıń menen birge, G '. B. Shoumarov, K. Q. Mamedov, P. M. Polatova, V. S. Rahmonova hám basqalardıń izertlewlerinde kórsetiliwishe, «aqılı qalaq»likda psixik kemshilik quramalı dúzılıwǵa iye. Olardıń kórsetiwishe, bir tárepden, baslanǵısh kemshilik tásirinde ápiwayı intellectual processler buzilsa, ekilemshi kemshilik retinde mhiyatning joqarı formaları, yad, xarakter belgileri buzilar eken.
Oligofrenopedagogikaning arnawlı orayında turatuǵın derek kemshiliktiń ózi emes, bálki ol menen baylanısqan buzılǵan psixik jaǵdaylar bolıp tabıladı. Usınıń menen birge, biz aqılı zayip dep bul jaǵdaydıń turaqlılıǵın da túsinemiz. Mine sol kriteryanıń bar yamasa vo'qligiga qaray aqılı qalaqlıqtı basqa oǵan uqsas túrlerden parıqlawımız kerek. Aqılı qalaqlıqtıń tiykarǵı belgileri:
a) bas miyada organikalıq buzılıwdıń bar ekenligi;
b) biliw xızmetleriniń ulıwma, tereń buzılǵaniigi;
d) biliw xızmetleri buzılǵanlıǵınıń turaqlı xarakterdaligi.
Aqılı zayip balalar toparına tómendegi balalar kirmaydi:
a) intellektual rawajlanbaǵanlıq bas miydiń organikalıq buzılıwları menen baylanıslı bolmaǵan pedagogikalıq qarawsızlar;
b) psixik rawajlanıwı orqada qalǵan balalar;
d) intellektual tárepten saqlanǵan bolıp, tereń sóylew kemshilikleri bolǵan balalar.