Ózbekstan respublikasí joqarí bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministirligi ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí «mektepke shekemgi tálim»

"Sóz degi dawıslardı parıqlamastan, olardı ajratpastan, balalardı oqıw hám jazıwǵa keyinirek tuwrı jazıwǵa úyretiw múmkin emes".
Aqılı zayip balalarda óz kúshine isenim payda etpesten turıp, járdemshi mektepler óz aldına qoyǵan maqsetlerine erise almaydı. Ekenin aytıw kerek, mektepge shekem bo‟lgan jas daǵı rawajlanıw, erte jasda gúzetiletuǵın rawajlanıwdıń dawamı esaplanadı. 3 jasda málim ósiw júz bolıwına qaramay, kelesi rawajlanıw ilgeri erisilgen dárejege tayanadi. Usınıń menen birge, bul jas óz qásiyetleri, óz wazıypalarına iye. Olardıń kópshiligi dáslepki bari júzege keledi.
Mektepge shekem jasdaǵı normada rawajlanıp atırǵan balada pútkil psixik rawajlanıwda úlken ózgerisler júz boladı. Onıń aqıl qılıw aktivligi oǵada tez ósip baradı al oylawı bolsa rawajlanadı, kórip pikirlewi rawajlanadı, logikalıq pikirlewge tiykar alınadı. Aqıl qılıw múmkinshilikleri ósiwine ruwxıy yad, qálegen dıqqat itibardıń tikleniwine járdem beredi.
Balanıń átirapdaǵı álemdi uyreniwde hám de baylanıs hám balalar iskerliginiń hár túrlı túrleri rawajlanıwda sóylewdiń áhmiyeti jetkilikli dárejede ósip baradı. A.V.Zaporojets qóllanbalarında aytılıwına qaraǵanda, mektepge shekem tálim mákemeleri balalarında tek ǵana anıq kórgezbeli qıyallarǵa tayanǵan haldaǵana sózli kórsetpeler boyınsha háreketlerdi orınlaw, túsindirisler tiykarında bilimlerdi ózlestiriw múmkinshiligi júzege keledi.
Iskerliginiń jańa túrleri júzege keledi, atap aytqanda, oyın
- mektepge shekem tálim mákemeleri balaları birgeliktegi iskerliginiń birinshi hám tiykarǵı túri bolsa, suwretleytuǵın iskerligi
-balanıń birinshi jemisdor iskerligi; miynet iskerligi belgileri.
Bala shaxsınıń jedel rawajlanıwı júz boladı. Shıdamlılıq rawajlanıwı belgilenedi. Bala etikalıq qıyallardı, minez-qulıq formaların ózlestirip, insan jámiyetiniń kishi bir aǵzasına aylanadı. Mektepge shekem jas daǵı normal rawajlanıp atırǵan balada aqıl qılıw aktivligi ósip baradı. Átirap daǵı álemdi biliwge qızıǵıwshılıqı artadı. Bog'cha balalarınıń hámmege málim jastan ótiwi biykarǵa emes. Mektepge shekem jas daǵı balanı endi átirap daǵı predmetlerdiń tekǵana sırtqı kórinisi hám wazıypası, bálki, predmet hám hádiyseler ortasındaǵı baylanıs hám munasábetler, olar tiykarında bar bolǵan sebepli baylanıslılıqlar, adamlardıń óz-ara munasábeti, etikalıq jáne social baylanıs hám nizamlıqları qızıqtiradi. Aqılı zayipbalalar ushın mektepge shekem jas dáwiri pertseptiv hárekettiń bası bolıp keledi. Balada predmet, oyınshıqlarǵa bolǵan qızıǵıwshılıǵınıń oyanıwı tiykarında olardıń hám munasábetleri menen tanısıwı da júzege keledi. Balalıq dáwirdiń besinshi jılı aqılı zayipbalanıń aqıl etiwi rawajlanıwda keskin búklem baqlanadı. Balalar úlgine kóre tańlay aladı (reńi, forması, úlkenligi boyınsha).
Ayırım balalarda, sonıń menen birge, pútkilliginshe aqıl qılıw rawajlanıwda jılısıw da ámeldegi boladı.
Aqılı zayipbalalardıń aqıl etiwi menen bir qatarda normal aqılǵa iye balalar rawajlanıwınan sezilerli ayırmashılıqları da bar. Balalar kóriw arqalı túsiniw tiykarında úlgine kóre tańlawdı iyelep, biraq, kóp sanlı belgilerden tańlawdı ámelge asıra almaydı, jaqın ayrıqshalıqlardı faqrlashda qiynaladilar, bul ayrıqshalıqlardı didaktik oyınshıqlar menen háreketlerde esapqa ololmaydilar.
Ajıratılǵan belgiler boyınsha ulıwmalastırıw múmkinshiligi, arnawlı bir belgi boyınsha predmetler qatarın buza alıw, sol qatarda predmet jayın tabıwǵa arnawlı oqıwlarsız erisip bolmaydı.
Pútkil obrazdıń qáliplesiwi talay orqada:
- balalardıń yarımında obraz;
- basqa yarımında bolsa buzilǵan, tolıq bolmaǵan obrazlar ámeldegi boladı.
Aqılı zayipbalalarda kórgezbeli háreket oylaw rawajlanıwı orqada qalıw menen xarakterlenedi. Mektepge shekem bolǵan dáwirdiń aqırına kelip barlıq balalar da ámeliy nátiyjege erisiwge, yaǵnıy predmettiń jılısıwına, qollanılıwına yamasa ózgeriwine tuwrıdan-tuwrı qaratılǵan yamasa qol quralı menen orınlanǵan háreket bar ámeliy jaǵdaylardı atqara almaydı. Usınıń menen birge normal aqılı zayıp balalar bul wazıypalardı kishi mektepge shekem bolǵan jasda atqaradı.