Ózbekstan Milliy Universiteti: Ózbekstan Respublikasi Joqari oqiw orinlari tariyx fakultetleri arasindaǵı Ózmu tariyx fakultetiniń ornı ham ahmiyeti. Joba

Ózbekstan Milliy Universiteti: Ózbekstan Respublikasi Joqari oqiw orinlari tariyx fakultetleri arasindaǵı ÓzMU Tariyx fakultetiniń ornı ham ahmiyeti.

Joba:

1. 
   Kirisiw
   
2. 
   Tiykarǵı bólim
   

1. 
   Ózbekstan Milliy Universiteti haqqında.
   
2. 
   Ózbekstan Respublikasi Joqari oqiw orinlari tariyx fakultetleri.
   
3. 
   UzMu Tariyx fakulteti haqqında.
   

3. 
   Juwmaqlawshı bólim
   

Kirisiw

Biz Mırza Ulıqbek atındaǵı Ózbekstan ­Milliy universiteti óz iskerligi dáwirinde tálim hám ilim-pánni rawajlandırıwǵa, sonıń menen birge, respublika ekonomikasınıń túrli tarmaqları, social hám ruwxıy tarawları ushın kadrlar tayarlawǵa salmaqlı úles qosqanin bilip alamiz. Ótken dáwirde 100 danadan artıq akademikalıq hám 2, 5 mıńnan zıyat pán ­doktorlari hám kandidatleri tayarlandi. T. Sarımsaqov, S. Sirojiddinov, M. Salohiddinovning matematikalıqlar, J. Musaevning bioximiyagarlar, H. Abdullaev, T. Dolimovning geologlar mektepleri keń tán alıw etildi. Ózbekstan Qaharmanları A. Oripov, E. Vohidov, O. Húrmetiddinov hám S. Bayeva universitette tálim-tárbiya aldilar. Oqıw procesi zamanagóy talaplar esapqa alınǵan halda qánigeler tayarlawdıń, sonıń menen birge, pedagog kadrlardı qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıwdıń mámleket tálim standartları hám oqıw programmaları menen jańalandi. Universitet 34 tálim baǵdarı boyınsha bakalavrlar, 108 qánigelik boyınsha magistrlar tayarlaydı. 68 qánigelik boyınsha aspirantura, 20 qánigelik boyınsha doktorantura bar. 2005-jıl 164 aspirant, 16 doktorant, 127 izertlewshi ilimiy tekseriw alıp bardı, 14 qánigelesken keńes (9 doktorlıq hám 5 kandidatlik) 30 qánigelik boyınsha iskerlik kórsetedi. Búgingi kúnde universitet studentleriniń 73, 0 payızın Qaraqalpaqstan Respublikası hám respublikanıń barlıq 12 wálayatınan kelgen studentler quraydı. Keyingi jaǵında ÓzMudegi fakultetler haqqında da tolıq maǵlıwmat beriledi. Sonıń menen qatar Milliy Universitetegi Tariyx fakultetini basqa Joqarı Oqıw Orınlarındaǵı tariyx fakultleri arasindaǵı orni ahmiyeti haqqında da soz etiledi. Universitetlerdegi tariyx fakultetleri haqqinda da qishqsha maliwmat aytilip ótiledi.

1. Mırza Ulıqbek atındaǵı Ózbekstan Milliy universiteti (O'zMU) — Ózbekstandaǵı eń iri joqarı oqıw jurtı hám ilimiy tekseriw oraylarınan biri; Orta Aziya hám Kazaxstan daǵı birinshi universitet. 1918-jıl Turkiston xalıq universiteti retinde Tashkent qalasında islengen. Turkiston xalıq universiteti 1920 -jıldan Turkiston mámleket universiteti, 1923-jıldan Orta Aziya mámleket universiteti (SAGU), 1960 -jıldan Tashkent mámleket universiteti (TDU) dep atalǵan. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2000-jıl 28-yanvardaǵı pármanına muwapıq, universitetke milliy universitet mártebesi berildi hám ol házirgi atı menen ataldı. 1995-jıl Mırza Ullıbek atı berilgen.



Turkiston universitetinde medicina, fizika-matematika, sociallıq-ekonomikalıq (sociallıq pánler), tariyxfilol., texnika, awıl xojalıǵı, áskeriy fakultetlar bolıp, olarda 2969 student oqıǵan. Jumısshı hám dıyxanlardı, ásirese, jergilikli millet wákillerin untga kiriwge tayarlaw maqsetinde onıń janındaǵı jumısshılar fakulteti zárúrli rol oynadı. universitet jıldanyilga keńeyip bardı. 1924-jıl sociallıq pánler fakulteti tiykarında jergilikli xojalıq hám huqıq fakulteti tuzildi. Birpara fakultetler birlestirildi, ayırım fakultetlerda bir qansha bólim hám kafedralar ashıldı. universitet mámlekette Orta Aziya hám Kazaxstan ushın kadrlar tayarlawdıń tiykarǵı orayına aylandı. Ózbek oqımıslı adamlarınıń quram tabıwında zárúrli rol oynadı. 20 -jıllardıń 2-yarımınan untda ilimiy tekseriw jumıslarına bólek áhmiyet berildi. 1929 -jıl aspirantura ashıldı. universitet ilimpazları tárepinen xalıq xojalıǵı ushın zárúrli áhmiyetke iye bolǵan jańa ashılıwlar etildi. Atap aytqanda, 1928-jıl universitet alımı P. B. Grabovskiy. I. F. Belyanskiy menen birgelikte elektron nur járdeminde háreketdegi suwretti bir orından basqa jayǵa uzatatuǵın hám qabıl etetuǵın „radiotelefot“ apparatın jarattı. 1928-jıldan universitet fakulteetlari tiykarında ǵárezsiz tarmaq institutlar, atap aytqanda, Orta Aziya paxtashılıq institutı, Orta Aziya paxtashılıq hám irrigatsiya politexnika institutı (házirgi Tashkent irrigatsiya hám melioratsiya institutı ), Orta Aziya medicina institutı, Tadjikistan awıl xojalıǵı institutı, Tadjikistan AgronomiyaPed. institutı, Turkmenistan zooveterinariya institutı, Orta Aziya irrigatsiya injenerleri hám texniklari institutı, Orta Aziya geol. qıdırıw institutı, Orta Aziya industrial institutı (házirgi Tashkent texnika universiteti), Orta Aziya ipakchilik institutı, Orta Aziya finansiqtisod institutı (házirgi Tashkent ekonomika universiteti) hám basqalar institut hám de ilimiy tekseriw mákemeleri quram taptı. 1931-jıl untda biol., texnika, fizikamat., jumısshı fakultetleri isledi. 1935-jıl tariyx, topıraqshunoslikgeol.geogr. fakultetleri dúzildi. 1938-jıl sırtqı bólim ashıldı. Ekinshi jáhán urısı (1939—45) den aldınǵı dáwirde universitet oqıtıwshılar quramı onı tamamlaǵan milliy kadrlar (T. N. QoriNiyoziy, T. Z. Dárwishov, T. A. Sorimsoqov, O. S. Sadıqov hám basqalar ) esabına kengaydi. 1941-jıl noyabrde Ózbekstan Mámleket Universiteti (házirgi Samarqand universiteti) SAGUga qosıldı (1945-jıl taǵı ajralıp shıqtı ). Filol. (1942), shıǵıs (1944), geogr. (1945), geol. topıraqshunoslik (1945) fakultetleri dúzildi. 1943-jıl aprelde aspirantura keńeytirilip, doktorantura ashıldı. Universitet ilimpazları 1943-jıl Ózbekstan Respublikası Pánler akademiyasınıń payda bolıwı hám rawajlanıwında tiykarǵı rol oynadılar. Keyingi jıllarda universitet iskerligi jáne de keńeydi, oqıw processleri rawajlandı, ilimiy izertlewlerler ósdi. 1991-jıl shıǵıs hám yuridikalıq fakultetleri negizinde Tashkent shıǵıstanıw institutı, Tashkent yuridikalıq institutı dúzildi. Universitette 14 ft (fizika, mexanikamat., ximiya, biol. topıraqshunoslik, geogr., geol., ózbek filol. si, shet el filol., jurnalistika, tariyx, filosofiya, sociallıq-siyasiy pánler, ekonomika, huqıqtanıw ), ft mártebeindegi tiller orayı, tayarlaw bólimi, 102 kafedra, Ámeliy fizika ilimiy tekseriw institutı, Joqarı pedagogika institutı, Ámeliy ekologiya hám tábiyaattan ónimli paydalanıw ilimiy tekseriw bólimi, botanika baǵı, 16 ilimiy laboratoriya, milliy qádiriyatlar orayı iskerlik kórsetedi. Sonıń menen birge, oqıw, oqıwuslubiy, aspirantura, marketing, ishki qadaǵalaw hám monıtorıń, rejamoliya, esap, kadrlar bólimleri, magistratura orayı, bas injener xızmeti hám basqalar bar. Universitette 3 mln. den artıq shıǵarmaǵa iye 14 kitapxana (olardan 13 tasi fakultetler qasında ) iskerlik kórsetedi. Kitapxanada toshbosma hám kemde-kem ushraytuǵın qo'lyozmalar fondı bar.

Universitet 34 tálim baǵdarı boyınsha bakalavrlar, 108 qánigelik boyınsha magistrlar tayarlaydı. 68 qánigelik boyınsha aspirantura, 20 qánigelik boyınsha doktorantura bar. 2005-jıl 164 aspirant, 16 doktorant, 127 izertlewshi ilimiy tekseriw alıp bardı, 14 qánigelesken keńes (9 doktorlıq hám 5 kandidatlik) 30 qánigelik boyınsha iskerlik kórsetedi. 2004/05 oqıw jılı untda 10250 student tálim aldı, 1059 professoro'qituvchi, atap aytqanda, 136 pán doktorı hám professor, 387 ilim kandidati hám dotsent isledi. universitet professor oqıtıwshıları arasında Ózbekstan Respublikası Pánler akademiyasınıń akademikleri (A. A. Abduvahobov, J. A. Azimov, T. A. Azlarov, Sh. A. Alimov, Sh. A. Ayupov, T. N. Dolimov, T. J. Jo'rayev, T. S. Joldasboyev, A. T. Mamadalimov, J. A. Musayev, M. M. Musaxonov, A. R. Muhammadjonov, T. M. Mo'minov, N. A. Parpiyev, S. Sh. Rashidova, M. Salohiddinov, Sh. I. Sawaplıov, N. Yu. Sotimov, B. O. Toshmuhamedov, S. Sh. Shermuhamedov hám basqalar ) bar. Universitette zárúrli pán tarmaqları boyınsha ilimiy mektep hám jónelisler jaratıldı. Atap aytqanda, universitet ilimpazlarınıń mat. hám mexanika (v. I. Romanovskiy, T. A. Sarımsaqov, S. H. Sirojidsinov, Sh. Q. Pármanov, T. A. Azlarov, M. S. Salohiddinov, A. S. Sadullaev, Sh. A. Ayupov, Sh. O. Alimov, M. T. O'rozboyev, A. Begmatov), fizika (S. v. Starodubsev, O. Xolmuhamedov, Sh. Otajonov, S. Ol. Umarov, R. X. Mallin, ximiya (O. S. Sadıqov, R. Altınyev, K. S. Ahmedov, O'. N. Musayev, S. Sh. Rashidova, Sh. T. Tolipov), biol. (Ye. P. Korovin, T. Z. Dárwishov, A. T. Tólegenov, A. vahobov), topıraqshunoslik hám agrokimyo (S. N. Rijov, X. A. Abdullayev), bioximiya hám biofizika (Yamasa. X. Tórequlov), bálent tawlardı ózlestiriw (I. A. Raykova), genetikalıqa (JA. Musayev), geol. (A. S. Uklonskiy, O. I. Islamov, T. N. Dolimov), geogr. (L. N. Korjenevskiy, A. Soliyev, Z. M. Akramov, H. H. Hasanov), filosofiya (A. T. Ayupov, K. S. Sadıqov, E. Yusupov, S. Shermuhamedov, J. M. Babayev, I. Rahimov), tariyx (v. v. Bartold, A. A. Semyonov), huqıqtanıw (H. S. Sulaymonova, O. E. Eshonov, Sh. Z. O'razayev), shıǵıstanıw (Sh. Shomuhamedov), filol. (G'. K. Karimov, O. Húrmetiddinov, S. D. Dolimov, A. G'. Ǵulomov, L. P. Qayumov, B. Qosimov, Ol. Normatov, A. Abduazizov, Sh. Raxmetullayev), psixologiya (E. G'oziyev), sotsiologiya (N. Aliqoriyev) salasındaǵı izertlewleri ataqlı. Onı shólkemlestirgennen berli 110 mińnan aslam qánige tayarlandi (2005). Universitette belgili shayır hám jazıwshilardan Oybek, M. Avezov, A. Qahhor, A. Toliq huqıqlı, P. Ílayıqov, O. Yoqubov, O'. Hoshimov, Ózbekstan Qaharmanları O. Húrmetiddinov, A. Oripov, E. vohidov hám basqalar oqıǵan. Onda „O'zMU xabarlari“ jurnal (1997) hám „Milliy universitet“ gaz. (1918) shıǵadı. universitet óz baspaxanasına iye bolıp, ol jaǵdayda hár jılı professor, oqıtıwshılardıń 100 den artıq ilimiy dóretpe hám oqıw metodikalıq ádebiyatları baspa etiledi.

Tarixi boyınsha túrli atlar menen atalǵan hám házirde Mırza Uluǵbek atındaǵı Ózbekstan milliy universiteti dab atalatuǵın universitet 1918- jıl 12- mayda Musulman Xalıq Dorulfununi atı menen ashılǵan. 1918-1919 - jıllarda Turkiston xalıq universitet, 1919 -1923- jıllarda Turkiston mámleket universiteti, 1923-1960 - jıllarda Órta Aziya mámleket universiteti, 1960 -2000- jıllarda Tashkent mámleket universiteti atları menen júrgizilip, iskerlik kórsetken. Ózbekstan Respublikası ministrler Mákemesiniń 1995- jıl 14- sentyabr sanasındaǵı qororiga qaray universitetke Shıǵıstıń ullı uimi, mutafakkiri Mırza Uluǵbek atı berilgen. Ózbekstan Respublikasınıń birinshi prezidenti Islam Karimovning 2000 jıl 28 yanvar daǵı pármanına muwapıq, universitetke milliy universitet mártebesi berildi hám ol házirgi atı menen ataldi.

1200 ge jaqın professor -oqıtıwshı iskerlik kórsetetuǵın universitette Biologiya, Sociallıq pánler, Fizika, Geografiya -Geologiya, Ekonomika, Jurnalistika, Ximiya, Matematika, Torix, Shet el filologiya fakultetleri hám 72 kafedra ámeldegi bolıp, 37 jóneliste bakalavr, 63 jóneliste magistratura tálimi berilip atır. Usınıń menen birge universitette Akademikalıq licey hám kásip-óner kolledjleri menen ichlash bólimi, Informaciya qawipsizligi salasında qayta toyyorlash hám bilimlerdi jetilistiriw markazi, Informaciya texnologiyaları markazi, Informacion-resurs markazi, Bas mexanik bólimi, Bas energetikalıq bólimi, Bas-injener, Baspaxana, Buxgalteriya, Davonxona, Ishki nazorat hám monıtorıń bólimi hám úsh akademikalıq licey iskerlik kórsetip atır. Universitettiń “Ózbekstan milliy universiteti” gazetasi, " ÓzMU xabarlari" ilimiy izertlew jurnalı baspadan shıǵarılıp atır. Universitet kitapxanasında 3 millionnan artıq kitap ámeldegi bolıp, kitap hám jurnallar elektronik formada izertlewshi hám tolabalarga usınıs etińip atır.

Rektorlari:

• 
  1918-1918 — Munavvarqori Abdurashidxon uli
  
• 
  1918-1918 — Aleksey Vasilyevich Popov
  
• 
  1918-1919 — Gleb Nikanorovich Cherdansev
  
• 
  1919-1920 — Nikolay Dimo
  
• 
  1920-1921 — Andrey Fedorovich Solkin
  
• 
  1921-1926 — Abram Lvovich Brodskiy
  
• 
  1926-1927 — A. A. Znamenskiy
  
• 
  1927-1930 — Boris Grigoryevich Gorodetskiy^[2]
  
• 
  1930-1931 — M. A. Segal
  
• 
  1931-1931 — M. G. Antropov
  
• 
  1931-1932 — N. M. Murodov
  
• 
  1932-1933 — Toshmuhammad Qori-Niyoziy
  
• 
  1933-1936 — Vasiliy Yakovlevich Yarotskiy
  
• 
  1936-1942 — S. D. Muraveyskiy
  
• 
  1942-1943 — Sulton Umarov
  
• 
  1943-1944 — Toshmuhammad Aliyevich Sarimsoqov
  
• 
  1944-1945 — Ya. E. Veliyev
  
• 
  1945-1950 — Sulton Umarov
  
• 
  1950-1952 — Tesha Zohidov
  
• 
  1952-1958 — Toshmuhammad Aliyevich Sarimsoqov
  
• 
  1958-1966 — Sodiqov Obid Sodiqovich
  
• 
  1966-1971 — Saʻdi Sirojiddinov
  
• 
  1971-1983 — Toshmuhammad Aliyevich Sarimsoqov
  
• 
  1983-1987 — Saʻdi Sirojiddinov
  
• 
  1987-1990 — Alimov Shavkat Orifjonovich
  
• 
  1990-1992 — Yusupov Erkin
  
• 
  1992-1996 — Toʻxtamurod Joʻrayev
  
• 
  1996-2004 — Toʻrabek Dolimov
  
• 
  2004-2006 — R. R. Ashurov
  
• 
  2006-2017 — Gʻofurjon Isroilovich Muxamedov^[3][4]
  
• 
  2017-2021 — Avazjon Rahimovich Marahimov
  
• 
  2021-h.v. — Inom Urishevich Madjidov
  

Mırza Ulıqbek atındaǵı Ózbekstan Milliy universitetinde tómendegi fakultetler tashkil etildi:

- 2019/2020 oqıw jılınan injenerlik matematikası, kompyuter pánleri hám texnologiyalıq menejment baǵdarları boyınsha Ózbekstan - Izrail fakulteti;

- 2020/2021 oqıw jılınan hám keyingi jıllarda - “Ámeliy matematika hám intellektuallıq texnologiyalar”, “Biofizika hám injenerlik izertlewleri”, “Fundamental medicina hám bioximiya” fakultetleri.

Usı jańalıq Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “2019 -2023-jıllarda Mırza Ullıbek atındaǵı Ózbekstan Milliy universitetinde talap joqarı bolǵan maman kadrlar tayarlaw sistemasın tupten jetilistiriw hám ilimiy potencialdı rawajlandırıw ilajları tuwrısında”gi sheshiminde kórsetip ótildi. Bul haqqında “Huqıqıy informaciya” kanalı xabar berdi.

Óz gezeginde hújjetke muwapıq, S. Sirojiddinov atındaǵı akademikalıq licey “tábiy hám anıq pánler”ga qánigelestirilgen S. Sirojiddinov atındaǵı respublika akademikalıq liceyi etip qayta dúzildi. Usılar menen bir qatarda Tálim hám ilim salasındaǵı barlıq mámleket shólkemlerinde ilimiy-pedagogikalıq hám miynet iskerligi menen shuǵıllanap atırǵan xızmetkerlerdiń aylıq mıynet haqına 2019 -jıl 1-sentyabrden baslap ilim kandidati yamasa filosofiya doktorı (PhD) dárejesine (yamasa shet el mámleketlerdiń olarǵa teńlestirilgen dárejesine) iye bolǵan xızmetkerlerge 30, 0 procentkeshe, pán doktorı (Doctor of Science) dárejesine (yamasa shet el mámleketlerdiń olarǵa teńlestirilgen dárejesine) iye bolǵan xızmetkerlerge 60, 0 procentkeshe qosımsha aqsha tólew tártibi tuwrısında Húkimet sheshimi joybarı islep shıǵıladı.

Ózbekstan Milliy Universoteti Fakultetleri (ózgergen xolati) :

1. Tarix

2. Mexanika-matematika

3. Geologiya

4. Kimyo

5. Biologiya

6. O'zbek filologiyasi

7. Xorijiy filologiya

8. Ijtimoiy fanlar

9. Jurnalistika

10. Iqtisod

11. Fizika

12. Geografiya

Huqıqtanıw hám filosofiya fakuktetlari birlesken túrde házirde social fanlar fakulteti dep atala basladı.

Tariyx fakultetinde Ozbekston tarixi, Ózbekstan xalıqlari tarixi, Jahon tarixi, Manbashunoslik va maxsus tarix fanlari, Arxeologiya, Etnologiya, Sanaatshunoslik va xalqaro aloqalar kafedraları bar. Tarix fakulteti 1935-jılı Qaǵıydaiy atındaǵı Tashkent mámleket pedagogika institutı toshhkil tupgan kúnden baslap iskerlik kórsetip kelip atır. Baslanǵich dáwirde 23 tolaba oqıǵan hám professor v. I. Krasovsev baslıqlıǵıdaǵı bir kafedra iskerlik kórsetken. Tariyx fakulteti Qaǵıydaiy atındaǵı Tashkent mámleket pedagogika universitetinde dáslepki islengen fakultetlerden biri bolıp tabıladı. Házir fakultette «Tariyx oqıtıw metodikasi», «Milliy ideya hám ruwxıylıq tiykarlari» bakalavr baǵdarları boyınsha kadrlar tayarlanıp atır. Fakultette «Ózbekstan tariyxı hám Tariyx oqıtıw metodikasi», «Milliy ideya hám ruwxıylıq tiykarlari», «Ózbekstanda demokratiyalıq jámiyet qurush teoriyası hám ámeliyati», kafedraları bar bolıp tabıladı. Bunda Manawiyat tiykarlari ham huqiqiy talim, Ozbekistan taiyxı, Madniyat, Social panler, Jahan tariyxi kafedralari bar.

O'zbekiston milliy universiteti tarix fakulteti tarixini bilesiz be? (1918-1942-jıllar )

Basqa fakultetlar quraminda:

➡️ 1918-jıl - Turkiston Xalıq universitetiniń ádebiyat -filosofiya joqarı stul (fakulteti) sol jıldıń kuzidan tariyx-filosofiya joqarı stul (fakulteti) dep at berildi.

➡️ 1920 -jıl 22-oktyabr - tariyx-filologiya jáne social-ekonomika fakultetleriniń ǵayratı menen shıǵıstı izertlewshi A. E. Shmidt baslıqlıǵında Tashkent Mámleket universitetiniń gumanitar fakultetlerinde sotsiologiya, tariyx, filologiya Ilimiy jámiyetleri ashılıwı bolıp ótti.

➡️ 1921-jıl basları - fizika-matematika hám tariyx-filologiya fakultetleri “funksional emes” dep tapildi hám yopildi. Olardıń ornına ush bólim: filologiya, tábiy-tariyx hám matematika bólimlerinen ibarat pedagogika fakulteti dúzildi.

➡️ 1927-jıl - áyyemgi Xoveronda tariyxıy -arxeologik izertlew jumısları alıp barıldı.

➡️ 1927-jıl may - akademikalıq v. v. Bartold Áyyemgi shıǵıs tariyxı stuldan lekciyalar o'qiy basladı.

➡️ 1928-jıl oktyabr - shıǵıstanıw fakulteti qaytaldan dúzildi. Onıń pedagogika bólimi yopildi, etno-lingvingtik bólimi jumıs alıp barıwda dawam etdi hám tariyxchilar, etnograflarva lingvistlarni tayarladı.

Bólek fakultet sipatinda:

➡️ 1935-jıl sentyabr-oktyabr - tariyx hám de topıraqshunoslik-geologiya-geografiya fakultetleri dúzildi. Tariyx fakulteti quramında áyyemgi, orta ásirler hám jańa tariyx kafedraları qáliplestirildi.

➡️ 1937-jıl - siyasiy ekonomika, filosofiya hám tiller kafedraları tariyx fakulteti ıqtıyarına berildi. Tariyx fakultetindegi áyyemgi, orta ásirler hám jańa tariyx kafedraları ulıwma tariyx kafedrası quramına birlestirildi. SSSR xalıqları tariyxı kafedrası dúzildi. Fakultetlararo shet tilleri hám de pedagogika kafedraları tuzildi.

➡️ 1938-jıl 1-avgust - Orta Aziya Mámleket universitetiniń ush fakulteti: mexanika -matematika, geografiya, tariyx fakultetlerinde sırtqı bólim ashıldı.

➡️ 1938-jıl 13-sentyabr - Ózbekstan SSR Bilimlendiriw xalıq komissarligining 1938-jıl 13-sentyabr degi № 3343-sanlı sheshimi menen Pedagogika sırtqı institutınıń tariyx, fizika-matematika, geografiya fakultetleri Orta Aziya Mámleket universitetine berildi.

➡️ 1939 -jıl 2-oktyabr - Ózbekstan SSR Bilimlendiriw xalıq komissarligining 1939 -jıl 2-oktyabrdagi № 1521-a sanlı sheshimi menen Orta Aziya Mámleket universitetiniń fizika-matematika fakultetinde matematika baǵdarı boyınsha, tariyx fakultetinde tariyx baǵdarı boyınsha eksternat shólkemlestiriw etildi.

➡️ 1940 -jıl 18-noyabr - Ózbekstan SSR Bilimlendiriw xalıq komissarligining 1940 -jıl 18-noyabr degi № 2279 -sanlı sheshimi menen Orta Aziya Mámleket universitetinde dem alıw kúnleri partiya tariyxı, filosofiya, SSSR tariyxı, orıs ádebiyatı, jańa tariyx, tábiyattanıwlıq kursları boyınsha Universitet shınıǵıwları baslandı.

➡️ 1941-jıl 12-iyul - Orta Aziya Mámleket universitetiniń 263 kisiden ibarat Osoaviaxim otryadi qáliplestirildi. Otryad komandiri - áskeriy kafedra oqıtıwshı N. v. Zadorin. Siyasiy bólim (politchast) boyınsha orınbasarı - tariyx fakulteti 2-kurs studenti Limanovskiy.

➡️ 1941-jıl noyabr - tariyx hám filologiya fakultetleri tariyx-filologiya fakultetine birlestirildi. Oǵan dotsent I. K. Dodonov dekan etip tayınlandi.

➡️ 1941-jıl dekabr - professorler N. v. Nechkina, R. Y. vipper, L. I. Zubok, v. I. Avdeyev tariyxıy pánlerden lekciyalar oqıwǵa qosıldı.

➡️ 1942-jıl 4-fevral - Ózbekstan SSR Bilimlendiriw xalıq komissarligining 1942-jıl 4-fevral daǵı №120 -sanlı sheshimi menen tariyx-filologiya fakultetinde kórkem ónershunoslik kafedrası dúzildi. Kafedraǵa kórkem ónershunoslik pánleri doktorı, professor B. R. vipper basqarıwshılıq etdi. Kaferada prof. A. A. Fedorova-Davidova, prof. A. M. Efros, R. A. Pelshe, v. M. Zummer, G. A. Pugachenkovalar shınıǵıwlar aparıwdı.

➡️ 1942-jıl fevral - tariyx-filologiya fakulteti eki ǵárezsiz fakultet - tariyx (dekan - dots. I. K. Dodonov) hám filologiya (dekan - dots. A. M. Krasnousov) fakultetlerine bolındı. Orta Aziya tariyxı kafedrasına - SSSR FA xabarshı aǵzası A. Y. Yakubovskiy, ulıwma tariyx kafedrasına L. I. Zubok basqarıwshı boldı.

Tariyx fakulteti

Tariyx 1918 jıl Turkiston Mámleket Universiteti dúziliwi menen onıń quramında iskerlik júrgizgen Tariyx-filologiya hám shıǵıstanıw fakultet, keyinirek Sociallıq pánler fakulteti (IFF) ning' bólimi retinde islengen. 1935 jıldan baslap Tariyx bólek fakultet retinde iskerlik júrgizip kelip atır. Fakultettiń kóp jıllıq iskerligi dawamında tariyx menen birgelikte arxeolog'iya, filosofiya, siyasiy ekonomika, psixolog'iya, huqıqtanıw qánigelikleri boyınsha da kadrlar tayarlanǵan.

Búgingi kúnde fakultette “Fakultetlararo Ózbekstan tariyxı” - (1993 jılda islengen, basqarıwshıı t. f. d.prof. R. H. Murtazaeva), fakultet qasındag'i “Ózbekstan xalıqları tariyxı” (1939 jılda shólkemlesken, basqarıwshıı - t. f. n., dots. Z. R. Ishonxodjaeva), “Derekshunoslik hám arnawlı tariyx pánleri, basqarıwshıı - t. f. n. dots. Z. Saidbobaev), “Jáhán tariyxı” (1935 jıl shólkemlesken, basqarıwshıı - t. f. n., dots. Ya. G'afforov), “Arxeologiya” (1940 jıl 1 aprelde Arxeologiya kafedrası islengen basqarıwshıı - t. f. n., dots Sh. Sh. Qasqırev), “Etnologiya” (1994 jılda Etnografıya kafedrası islengen basqarıwshıı - t. f. n., dots. T. O'. Salimov), Kórkem onershunoslik hám xalıq aralıq materiallıq baylanıslar kafedrası (prof. Abdirahimov A) sıyaqlı kafedralar iskerlik júrgizedi.

Fakultet kontingentida jámi 822 dana student ámeldegi bolıp, olardan 667 danası bakalavriat tálim basqıshı, 155 danası bolsa magistratura tálim basqıshlarınıń kúndizgi forması boyınsha oqıadı.

Oqıw procesi dástúriy hám zamanagóy usıllarda aldıńǵı pedagogikalıq tehnologiyalar tiykarında lekciya, seminar hám ámeliy mashg'u'lot formalarında ámelge asıriladı. Joqarı maman professor -oqıtıwshılar lekciya shınıǵıwların júrgizedi, jas intalı qánige kadrlar bolsa seminar hám ámeliy shınıǵıwlarda olarǵa járdem berediler. Oqıw shınıǵıwlarınan tısqarı payıtlarda studentlerge jáhánǵa ataqlı bolǵan fakultetimizning belsendi qánigeleri: akademikalıq A. R. Muxammadjonov, Yu. F. Buryakov, professor, Ózbekstanda xızmet kórsetken pán ǵayratkeri hám Beruniy sıylıqı lauriyati I. M. Jabborov, prof. R. H. So'leymanov basshılıqlarında kafedralarda islengen “Intalı studentler”, “Studentler to'garagi”, “Master klass”lar sheńberinde túrli oqıw -ilimiy shınıǵıwlar islengen. Fakultet iskerligi dawamında I. Dodonov, D. Lobashev, A. Hamraev, O. Toshmuhammedov, G'. A. Shınlıqqa barar jolov, A. S. Sagdullaev, H. Ǵulomov, Z. O'. Shóp-sharev, A. S. Tatibaevlar tárepinen basqarilgan. házirgi waqıtta M. M. Aydarov basshılıq etedi.

Mırza Ulıqbek atındaǵı Ózbekstan Milliy universiteti óz iskerligi dáwirinde tálim hám ilim-pánni rawajlandırıwǵa, sonıń menen birge, respublika ekonomikasınıń túrli tarmaqları, social hám ruwxıy tarawları ushın kadrlar tayarlawǵa salmaqlı úles qosdı. Ótken dáwirde 100 danadan artıq akademikalıq hám 2, 5 mıń pán doktorlari hám kandidatleri tayarlandi. T. Sarımsaqov, S. Sirojiddinov, M. Salohiddinovning matematikalıqlar, J. Musaevning bioximiyagarlar, H. Abdullaev, T. Dolimovning geologlar mektepleri keń tán alıw etildi. Ózbekstan Qaharmanları A. Oripov, E. Vohidov, O. Húrmetiddinov hám S. Bayeva universitette tálim-tárbiya aldılar.

Oqıw procesi zamanagóy talaplar esapqa alınǵan halda qánigeler tayarlawdıń, sonıń menen birge, pedagog kadrlardı qayta tayarlaw hám mamanlıǵın asırıwdıń mámleket tálim standartları hám oqıw programmaları menen jańalandi. Joqarı maman ilimiy kadrlar tayarlawdıń jańa eki basqıshlı sisteması engizildi. Sońǵı 10 jılda túrli jónelisler hám qánigelikler boyınsha 26 mińnen aslam maman pitkeriwshiler universitet diplomın aldılar.

Házirgi waqıtta 114, sonday-aq 18 xalıq aralıq ilimiy hám ilimiy-tálim joybarları ámelge asırılıp atır, olarda universitettiń 50, 0 procentten artıq oqıtıwshıları qatnasıw etpekte. 2018/2019 oqıw jılınan baslap «geodeziya hám geoinformatika» baǵdarı boyınsha Qazan federal universiteti (Rossiya Federatsiyasi) hám «komp'yuter pánleri», «muhandislik matematikasi», «texnologik menejment» baǵdarları boyınsha Xolon texnologiyalar institutı (Izrail ) menen qospa tálim programmaları ámelge asırılıp atır. Jáhándıń jetekshi universitetlerinde 226 dana oqıtıwshı hám doktorantlarning tájiriybe arttırıwı, bilimlerdi jetilistiriwi hám ilimiy izertlewler aparıwı támiyinlenip atır. Universitettiń materiallıq-texnikalıqa bazasın modernizaciyalaw hám bekkemlew ilajları ámelge asırılıp atır. 2 jańa fakul'tet ashıldı, jańa laboratoriya úskeneleri menen úskenelestirilgen oqıw-laboratoriya korpusları rekonstruktsiya etildi. Professor -oqıtıwshılar quramı miynetine aqsha tólew 2, 5 teńdey asırıldı. Mámleket tárepinen ko'rilayotgan hár tárepleme járdem hám qollap-quwatlaw universitet iskerliginde tek «... dóretiwshilik hám sistemalı pikir júritetuǵın, standart bolmaǵan qararlar qabıllawǵa ılayıq bolǵan, mámleket mápin hámme zattan ústin qóyatuǵın joqarı maman qánigeler... » tayarlawgagina emes, bálki qábiletli hám uqıplı student jaslardıń tárbiyasına da sózsiz kómeklesip atır.

Búgingi kúnde universitet studentleriniń 73, 0 payızın Qaraqalpaqstan Respublikası hám respublikanıń barlıq 12 wálayatlarınan kelgen studentler quraydı. Olar arasında Zulfiya atındaǵı sıylıq iyesialari, atlı stipendiatlar, pánler boyınsha xalıq aralıq hám respublika olimpiadaları bayraqdorlari, sport túrleri boyınsha jáhán hám Aziya chempionatlari jeńimpazları bar. S. Sirojiddinov atındaǵı akademikalıq licey pitkeriwshileriniń 87, 0 procentinen aslamı respublika joqarı tálim mákemelerine tabıslı kirdilar hám oqıwdı dawam ettirmoqdalar.

Usınıń menen birge sın kózqarastan hám hár tárepleme analizlerde joqarı maman kadrlar tayarlaw, ilimiy hám ko'pqirrali insan kapitalın rawajlandırıw salasında saldamlı toǵanaq hám tosıq bolıp atırǵan kompleks kemshilikler hám máseleler anıqlandi. Keyingi jıllarda universitettiń Milliy universitet mártebeine múnásip bolıw ushın ámeliy hám nátiyjeli ilajlar támiyinlanmadi. Sonday-aq :

birinshiden — hár bir fakul'tet hám kafedra boyınsha tálimdiń baǵdarları hám qánigelikleri quramı, sonıń menen birge, qabıl kvotaları real mútajlikten talay orqada qalıp atır, kóbinese aymaqlardı sociallıq-ekonomikalıq rawajlandırıw programmalarına, miynet bazarı hám kadrlardıń buyırtpashıları mútajliklerine uyqas kelmeydi. Pitkeriwshilerdiń jumısqa jaylastırılıwı hámme waqıt da iyelengen qánigelikke muwapıq emes;

ekinshiden — tálim procesine, sonday-aq sınaqtan ótken hám xalıq aralıq standartlarǵa muwapıq bolǵan zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalardı engiziw dárejesi tómen. Tálim procesin oqıw -metodikalıq támiyinlew jáne onıń mazmunı ekonomika tarmaqlarınıń innovciyalıq hám texnologiyalıq rawajlanıwınan orqada qalıp atır, studentlerdiń teoriyalıq hám islep shıǵarıw ámeliyatın shólkemlestiriw nátiyjeli emes;

úshinshiden — universitetti, sonday-aq oqıw -tárbiyalıq hám ilimiy processni nátiyjeli basqarıwdı támiyinlew ushın kadrlar rezervin tayarlawdıń anıq kórsetilgen sisteması joq. Ayırım pedagog kadrlardıń kásiplik uqıpı dárejesi jetkilikli emesligi, bilimlerdi jetilistiriw kurslarınıń, pedagog hám ilimiy xızmetkerler stajirovkasining nátiyjesizligi, magistrantlar hám dissertantlarning basshıları hám máslahátchilarini belgilewde Ózbekstan Respublikası Pánler akademiyasınıń ilimiy-izertlew institutları potencialın tómen qosıw, túrli programmalar, sonday-aq sırt elde magistratura boyınsha kadrlar tayarlawdıń sistemasızligi saqlanıp qalıp atır ;

tórtinshiden — universitet oqıtıwshılarınıń tek 59, 0 procenti ilimiy dárejege iye, pán doktorlarining ortasha jası 61 jastı, pán kandidatleriniń ortasha jası — 54 jastı qurap atır. Universitet abıraylı xalıq aralıq agentlikler reytingine kirmaydi, ilimpazlardıń ilimiy maqalalarınan xalıq aralıq kóshirip alınǵan keltiriw dárejesi tómenligishe qalıp atır, studentler málim bir bóleginiń ilimge umtılıwı hám qızıǵıwshılıqı júdá tómen ekenligi gúzetilip atır ;

besinshiden — universitet informaciya sistemasınıń mazmunı, ónimliligi hám sapası, sonıń menen birge, IT qánigelerdiń óz jumısın biliwi tómen dárejede qalıp atır. Joqarı tezliktegi Internet tarmaǵından paydalanıw múmkinshiligi joq, universitet aymaǵınıń tek 7, 0 procentinde Internetge, sonday-aq shet el informaciya tálim resurslarına sımsız jalǵanıw múmkin;

altınshıdan — jetekshi shet el qánigelesken ilimiy oraylar menen, ásirese ilimiy stajirovkalar tiykarında jaqın seriklik munasábetlerin ornatıw jumısları zárúr tárzde ámelge asırilmayapti, universitettiń oqıw hám ilimiy jumısına qosılǵan shet el professorler hám oqıtıwshılar sanı jetkilikli emes;

jetinshiden — ótkerilgen sotsiologik izertlewler jigitler hám qızlar, sonıń menen birge, jas pedagoglar menen alıp barılıp atırǵan ruwxıy -bilimlendiriw islerdi anıq mazmun menen toltırıw, olarda bilimge umtılıwnigina emes, bálki adamgershiliktiń milliy dástúrlerinege sadıqlıq hám joqarı ruwxıylıqtı tárbiyalaw, jat ideyalar hám ideologiyalarǵa salıstırǵanda sın kózqarastan oylaw hám immunitetti bekkemlew zárúr ekenligin kórsetip atır. Rektorat, fakul'tetlar hám kafedralardıń kópshilik basshıları bul zárúrli isten ózlerin shetke alǵanlar, olardıń studentler turar jaylarında jaslar menen ushırasıwları sanı júdá kem. Dem alıw, kóplegen ilajlardıń, sonday-aq materiallıq -ǵalabalıq hám sport ilajlarınıń dárejesi tómenligishe qalıp atır ;

segizinshiden — ayırım fakul'tetlar, akademikalıq licey, sport imaratları hám studentlerdiń atız ámeliyatları ótetuǵın jaylardıń materiallıq-texnikalıqa bazasın bekkemlew ushın ámeliy ilajlar ko'rilmayapti. Ilimiy-izertlew laboratoriyalarında zamanagóy ásbap -úskeneler jetiwmeydi. Studentler jasaw jaylarında orınlar deficitligi ámeldegi, sonıń menen birge, universitet xızmetkerleri hám sırt elden usınıs etiletuǵın qánigeler ushın turar jay jetkilikli emes;

toǵızınshıdan — universitetti rawajlandırıwda joqarı tálim mákemeleri menejmentiniń zamanagóy usıllar hám aldıńǵı ámeliyatqa tiykarlanǵan anıq kórsetilgen strategiyası joq. Finanslıq támiynlew sistemasın qayta kórip shıǵıw hám optimallastırıw, sonıń menen birge, aqshalardan, bárinen burın byudjet qarjlarınan aqılǵa say hám nátiyjeli paydalanıwdıń ashıq mexanizmlerin engiziw talap etiledi;

onınshıdan — dekanatlar hám kafedralar basshıları, sonıń menen birge, professor -oqıtıwshılar quramı miyneti natiyjeliligin bahalawdıń hám keyinirek olardı materiallıq xoshametlewdiń reyting sisteması engizilmegen.

Kórsetip ótilgen kemshilikler hám máseleler Mırza Ullıbek atındaǵı Ózbekstan Milliy universiteti (A. R. Marahimov) hám Ózbekstan Respublikası Joqarı hám orta arnawlı bilimlendiriw Ministirligi (I. Ol. Madjidov) administraciyaında talap etiwshilik, maqsetke jóneltirilganlik hám joqarı maman, jańasha pikir júritetuǵın kadrlar tayarlawdıń xalıq aralıq standartlarına juwap beretuǵın zamanagóy formaları hám usılların izlew, jaratıw hám aktiv engiziw, joqarı tálim iliminiń úlken potencialınan nátiyjeli paydalanıw, sonıń menen birge, Ózbekstan Respublikasınıń jedel rawajlanıwına aktiv úles qosıwǵa tayın hám ılayıq bolǵan múnásip student jaslardı hár tárepleme tayarlaw boyınsha jeke ǵayrat joqlıǵınıń tuwrıdan-tuwrı áqibeti esaplanadı.