Ўзбекистоп Республикасида хизмат кўрсатган фан арбоби

2 Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумы карорларининг тўплами (19.9U <
1997), 1-жилд, Т., Шарқ, 1997, 75-бет.

---

қисмида жавобгарлик белгиланган қасддан одам ўдциришнинг субъек­
та 14 ёшга тўлган ақғш расо жисмоний шахсдир. Кучли руҳий хдяжон- 
ланиш ҳолатида одам ўлдириш (ЖК 98-модца); онанинг ўз чакрло- 
ғини крсдцан ўлдириши (ЖК 99-модца); зарурий мудофаа чегараси- 
дан четга чиқиб, қасдцан одам ўлдириш (ЖК 100-модца); ижгимо­
ий хавфли қилмиш содир этган шахсни ушлашнинг зарур чоралари 
чегарасидан четга чиқиб, қасддан одам ўлдириш (ЖК 101-модда); 
эҳгаётсизлик орқасида одам ўлдириш (102-модда); ўзини ўзи ўдди- 
риш даражасига етказиш (103-модза) жвноятларннинг субъекта 16 
ёшга тўлган ақяи расо жисмоний шахсдир.
Одам ўлдириш бўйича жиноят ишлари кўрилаётганида айбдор 
шахсини, унинг шахсига оид хусусиятларини ва жабрланувчининг 
хулқ-атворини чуқур ўрганиш зарурдир. Бу ҳол жазо тайинлаш 
учун эмас, балки жиноятнинг содир этилиш шарт-шароитлари ва 
мотивини аниқлаш ва демакки, жиноятни тўғри квалификация 
қилшцда ҳам аҳамиягга эгадир. Бу ҳақда Олий суд Пленуми қаро- 
рида: «Судлар қасддан одам ўлдирганлик учун жазо тайинлашда 
айбдорни ижобий ёки салбий томондан таъриф-тавсифловчи маъ- 
лумотларни аниқлаш жиддий аҳамиятга эга эканлигини назардан 
четна қолдирмасликлари лозим. Шу баробар, жабрланувчининг шах­
сига оид маълумотларни, унинг айбдор билан ўзаро муносабати­
ни, шунингдек воқеа содир бўлган вақгдаги хатги-ҳаракатини ҳам 
текшириши керак
Судланувчининг руҳий соғломлигига шубҳа бўлган тақцирда 
суд-руҳиятшунослик экспертизаси ўтказиши, зарурият туғилга- 
нида эса шахсни тегишли тиббиёт муассасасига ётқизиб текширти- 
риш тўгрисида экспертиза тайинлаши лозим»,3 дейилган.
Жиноятни содир этишда бир неча киши иштирок этган бўлса, 
биргаликда одам ўддиришга қаратилган ягона қасд билан ҳаракат 
қилган ва жабрланувчини ҳаётдан маҳрум этиш жараёнида бевоси­
та иштирок этган шахсларгина жиноятнинг ишгирокчилари, деб 
топилиши лозим. Агар ўлим бир кишининг ҳаракати натижасида 
рўй берган бўлса, ииггирокчилик белгилари бўлмаган ҳолларда 
қолган кишилар одам ўлдирганлик учун жавобгар бўлмайдилар. 
«Бир неча шахс жавобгарликка тортилаётган қасддан одам ўлди- 
риш тўғрисидаги ишларни кўришда судлар ҳар бир судланувчи­
нинг жиноятда иштироки характери ва даражасини текширишлари 
лозим.