Ўзбекистонреспубликаси олийваўртамахсустаълимвазирлиги термиздавлатуниверситети

4.2.
Энг фаол талабалар (бахолаш меъзони асосида) бахоланади 
 
Ўқитувчи
15 минут
55.
 
Ўқув машғулотини якунлаш боскичи: 
Ўқитувчи
10 минут
5.1. 
Талабалар билими тахлил қилинади
 
5.2. 
Мустакил иш топшириклари берилади
5.3. 
Ўқитувчи ўз фаолиятини тахлил килади ва тегишли ўзгартиришлар киритади
УМУМИЙ ТУШУНЧАЛАР 
Диатомтоифалар бўлим тубан ўсимликлар ичида турлар сони жиҳатидан 
биринчи ўринда туради. Сони ноаниқ (10000, 13000, 15000 тур). 
Микроскопик бир ҳужайрали ва колониал бу организмлар бентос ҳолатда, 
асосан планктон ҳолатда океан, денгиз ва чучук сувларининг турли кимёвий 
таркибли ва турлича ҳароратли муҳитларда кенг тарқалган. Айрим турлари
тупроқ юза қатламларида, нам тошлар устида, иссиқ булоқлар ва қорли – 
музликларда ҳам учрайди. 
Уларнинг хужайра девори асосан қум тупроқдан тузилган бўлиб, иккита 
алоҳида бир-бирига зич жойлашадиган ҳимоя совутига эга: совутлар икки 
бўлмадан иборат бўлиб, улар устидагиси – эпитека ва остдаги – гипотека деб 
номланади. Бу икки қисмларнинг бириккан қобиғида ва торгина халқаси бўлади. 
Қобиқда қияли тирқиш ва бўшлиқ мавжуд. Қобиғининг ташқи юзаси жуда
ҳилма-хил бўлиб, бу уларни турларини аниқлашда катта аҳамиятга эга. Бир дона 
ядрога эга. Хлоропластлари қўнғир рангли бўлиб, каратиноидлар ва диатоминдан 
иборат. Заҳира озиқ модда сифатида ёғ, валютин, лейкозинлар тўпланади. 
Диатомларда вегетатив кўпайиш – ҳужайрасининг 2 та қисмга ажралиши 
билан боради. Ҳосил бўлган ҳар бир бўлаги ўзига гипотека ҳосил қилади. Бу каби
кўпайиш баҳор ва ёз ойларида кузатилади. Ҳосил бўлган ҳужайралар яна шундан 
бир неча марта бўлиниши натижасида уларнинг ўлчами жуда кичиклашиб 
кетади. Ана шу пайтда уларда жинсий кўпайиш жараёни содир бўлади. Жинсий 
кўпайишда уларнинг сони ортмайди, балки улар нормал катталиги тикланади. 
Майдалашиб 
кетган 
ҳужайралар 
бир-бирига 
яқинлашиб, 
совутлариниташлайди ва шилимшиқланади. Ҳар бир хужайра мейоз йўли билан 
бўлинади. Ҳужайралардаги 2 та ёки 3 та ядро дегенерацияга учрайди, қолганлари 
эса жуфтлашади. Ҳосил бўлган зигота- ауксоспора деб аталади. Ундан янги
нормал катталикка эга ҳужайра шаклланади. Диатомларда тараққиёт босқичи
диплоид фазада ўтади. 
Диатомтоифалар бўлими 2 та аждодга бўлинади: Центриксимон 
(Сентропҳйцеае) ва Патсимон (Пеннатопҳйцеае). 

---

43