Ўзбекистонреспубликаси олийваўртамахсустаълимвазирлиги термиздавлатуниверситети

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
16- расм. Карам плазмодиофораси. 
1- Плазмодий гифи, 2- ўсимлик ҳужайрасидаги паразит плазмодий, 3- 
ўсимлик ҳужайрасидаги паразит споралар 
 
ИШНИНГ БАЖАРИЛИШИ 
1.
 
Классификацияси билан танишиш 
Бўлим: Шилимшиқлар – Мйхомйсота 
Қабила: Плазмодиофоранамолар – Пласмодиопҳоралес 
Туркум: Плазмодиофора – Пласмодиопҳора 
2. Карам плазмодиофораси билан зарарланган карам ёки брюква ташқи 
томонидан кузатинг. Унда илдизнинг асоси қалинлашганини, барглари 
сарғайишини, озроқ эгилганини ва чўзилганини кўриш мумкин. Ўткир пичоқёки 

---

54 
устара (лезвие) ёрдамида зарарланган илдиздан бир нечта кесмалар тайёрланади. 
Ундан ташқари плазмодиофораларни доимий препаратда ҳам кузатиш мумкин. 
Илдиз паренхимасидан тайёрланган препарат микроскоп орқали қаралганда 
кўплаб споралар билан тўлган йирик ҳужайралар кўринади. Ёш ўсимликнинг
зарарланган илдиздан тайёрланган препаратда плазмодиофора паразитини
кўриш мумкин. 
Споралар ҳосил бўлишидан олдин мейоз жараёни бўлиб ўтади. Илдизлар
ердан юлиб олингандан сўнг споралар тупроқда қолади. Споралар тупроқда турли 
ҳайвонлар (ёмғир чувалчанглари, ҳашаротлар), ёмғир, суғориш сувлари оқими, 
орқали тарқалади. Тупроқда қолган споралар бир неча йил ўсиш хусусиятини 
йўқотмайди. Қулай шароит туғилгач споралар ўсиб, ички қисми икки хивчинли, 
ҳаракатчан зооспораларга айланади. Кейинчалик хивчинларини ташлаб 
миксоамёбийларга, плазмодийларга айланади. 
Миксоамёбийлар бошқа соғлом ўсимликларни илдиз тукчалари ичига 
киради. Уларда миксоамёбийлар ўзаро қўшилади (плазмогамия) ҳосил бўлган 
ҳужайралар бир неча марта бўлиниб, дастлаб бирламчи гаплоид плазмодиялар 
ҳосил бўлади. Шу каби плазмодиялардан гаметангиялар ёки зооспорангиялар 
шаклланиб, улардан зооспоралар (ёки гаметалар) ривожланади. Сўнгра
зооспоралар илдиз тукчалари орқали тупроққа чиқади. Улар ўзароқўшилади, 
лекин ядролари қўшилмайди. Ҳосил бўлган икки ядроли ҳужайра карам
илдизини зарарлайди ва дастлаб янги, нисбатан тирикроқ иккиламчи 
плазмодияларни ҳосил қилади. Митоз бўлиниш натижасидаҳосил бўлган кўплаб 
ядролар, жуфтлашади, сўнгра диплоид ядролар редукцион бўлиниб, 
плазмодиялардан споралар етилади.
Шундай қилиб, плазмодиофоралари тараққиётининг бир босқичи тупроқда,
бир қисми эса илдиз ҳужайраларида ўтади. Шуни таъкидлаш лозимки, 
плазмодиофора зооспораларида 2 та силлиқнотенг хивчинлари мавжуд. 
М.С. Ворониннинг (1878) таъкидлашича плазмодиофоралар бошқа
карамдошлар оиласи вакилларини ҳам зарарлаши мумкин. 
3. Кўрилганларни барчаси альбомга чизиб олинади.