Ўзбекистонреспубликаси олийваўртамахсустаълимвазирлиги термиздавлатуниверситети

 
Olpidium turkumining vakillaridan biri OFbrassicae dir.
 
Bu karam ko’chatining ildiz bo’g’zi yaqinidagi ildiz po’stlog’i-epidermis xujayrasi 
ichida parazitlik qilib (QORA OYoK,) kasalligini vujudga keltaradi. Olpidiy bilan 
kasallangan karam ko’chati tuqimasi ichida parazitning 
YALONG
’
OCH
protoplasti 
bo’linib, sharsimon yoki naysimon o’simtali zoosporangiy xosil qiladi.
 
Zoosporalar ichida bir xivchinli zoosporalar o’simtalari orkali tashqariga chiqadi va 
nam tuproqda xarakat qilib, 
COFAOM
karam ko’chatining ildizi epidermiyasiga 
joylashadi va o’simlik xujayrasi ichiga o’z protoplastini qo’yadi. Zoospora xujayra 
ichiga o’sib ko’payadi va 2-3 kundan keyin vegetativ tana yana bir xivchinli 
zoosporalar xosil qiladi, uning taraqqiyot sikli yana qaytadanboshlanadi. Olpidiy 
parniklardagi karam ko’chatlari va sernam tuproqlardagi nuxat xamda qizil sho’ra 
ildizida parazitlik qilib, xosilorlikning kamayishiga sabab bo’ladi. Olpitoyning tinim 
davridagi sporasi (tsistasi) yulduzsimon shaklda bo’lib, qalin po’st bilan qoplangan. 
Parniklarni tez-tez shamollatib turish,ko’chatlarni me’yorida sug’orish unga qarshi 
kurashning eng muxim chorasidir.
 
Inxitrium turkumi-Synchytriym
 
Uning vakillari gulli o’simliklarning barg, poya va ildizlarida parazitlik qiladi. Ular 
orasida Endobioticum turi kartoshka tugunaklarida rak kasalligini keltirib chiqaradi. 
Bunday parazit bilan kasallangan kartoshka tugunaklari qalin pustlog’i, g’adur-budir, 
ichida parazitning sistasi bo’ladi. Sista ichida sorus, sorus ichida 5-9 zoosporangiy va 
300 ga yaqin zoospora yetishadi. Zoospora zoosporangiydan chiqib, butun yoz buyi 
soglom o’simliklarni zararlantiradi. Kuzda esa kartoshka tuganaklari ichiga parazitning 
tinim davridagi spora tuproqda xam uzok, vaktgacha saklanishi mumkin. Qulay 
sharoitda sista o’sib, zoospora xosil qiladi, lekin bundagi zoosporada soruslar 
bo’lmaydi.
 
Olimlarning kuzatishlariga qaraganda, olpidium va sinxitrium zoosporalari 
o’simliklarni virus bilan kasallantiradi. Kartoshkaning rak kasalligi Amerika, Farbiy 
evropa, Janubiy Amerika va Yaponiyada keng tar-qalgan bo’lib, xosildorlikni 50-60 % 
pasaytirib yuboradi. Bu tuproqni dezinfekatsiya qilish, mazkur kasalga chidamli 
kartoshka navlarini selektsiyalash yo’li bilan bu kasallikka qarshi kurash olib boriladi.