Ўзбекистонда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожланиш йўналишлари

Битирув малакавий ишининг вазифалари. Би ир а а а и иши а з сининг азифа ари сифа и а қ и аги ар бе ги аб о ин и:

• 
  и и бизнес а х с си а бир ор и ш н а арининг назари асос арини рганиш а а а о они ан қ аб-қ а аш изи ини аҳ и қи иш;
  
• 
  ма а а нинг и и ои -иқ исо и ри о аниши а и и бизнес а х с си а бир ор и нинг рнини баҳо аш;
  
• 
  и и бизнес а х с си а бир ор и фао ия ининг барқарор ри о анишига а сир э и о и арни аниқ аш ҳа а а сиф аш;
  
• 
  Ми и иқ исо иё и изнинг р и соҳа ари а и и бизнес а х с си а бир ор и фао ия ини ри о ан иришга қара и ган и и а иф арни иш аб иқиш ан ибора ир.
  

Битирув малакавий ишининг объекти. Ўзбе ис он а фао ия юри аё ган и и бизнес а х с си а бир ор и с б е ари ҳисоб ана и.
Битирув малакавий ишининг предмети. и и бизнес а х с си а бир ор и фао ия ини аш и э иш а барқарор ри о аниш араёни а юзага е а иган иқ исо и носаба ар иғин иси ан ибора .
Битирув малакавий ишининг назарий ва амалий аҳамияти. Би ир а а а и иши а о инган и и х оса а а иф ар ан и и бизнес а х с си а бир ор и ни а а о они ан қ аб-қ а аш изи ини а о и аш ириш а ҳа а иқ исо иё а арнинг ро ини а ириш а фо а аниш ин.
Битирув малакавий ишининг таркибий тузилиши. Би ир а а а и иши ар иби ириш, а боб, х оса а а иф ар, фо а ани ган а абиё ар р ха и а и о а ар ан ибора .
Би ир а а а и ишининг бирин и боби а збе ис он а и и бизнес а х с си а бир ор и ни ри о аниш на иш арининг назари иҳа ари ёри иб бери ган.
Би ир а а а и ишининг и ин и боби а збе ис он а и и бизнес а х с си а бир ор и ни ри о ан иришнинг с ра еги на иш ари аҳ и и а о ар асоси а е ири ган.
Би ир а а а и ишининг ин и боби эса збе ис он а и и бизнес а х с си а бир ор и фао ия ини а о и аш иришнинг о зарб аса а арига бағиш анган.
1-БОБ. ЎЗБЕКИСТОНДА КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК РИВОЖЛАНИШ ЙЎНАЛИШЛАРИНИНГ НАЗАРИЙ-УСЛУБИЙ ЖИҲАТЛАРИ

1.1.Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик тушунчаси

Иқ исо иё ни ри о ан иришнинг асоси о и ари ан бири и и бизнес а а бир ор и фао ия ини ри о ан ириш ир. Б ш н а арни ҳозирги а носи а бирин и б иб XVII аср охири а XVIII аср бош ари а инг из иқ исо иси Ри ар Кан и он қ аган э и. Унинг фи ри а, а бир ор а а а и и шарои и а фао ия рса и иши ир. Ке ин а и , XVIII асрнинг охири а ХIХ асрнинг боши а ашҳ р франц з иқ исо иси Ж.Б.Се (1767-1832) «Сиёси иқ исо рисо аси» и оби а (1803 .) а бир ор и фао ия ини иш аб иқаришнинг оз о и ари – ер, апи а , еҳна нинг ях и иги еб а риф аган э и. Ж.Б.Се нинг фи ри а, а бир ор о ган аро а нинг еҳна и, иш аб иқаришни аш и э ган иги, аҳс о ни з ақ и а со ган иги н бери ган офо ир. Та бир ор а а а қи иб, бирор-бир аҳс о ни иш аб иқаришни з б нига о а и. Қа э иш ози и, иқ исо иё фанининг асос и ари а бир ор и ша ига а э ибор берган ар.
А.С и фи ри а, а бир ор – апи а эгаси. У а ян и ора ғоясини а а га ошириб, аро а о иш н а а а и и би ан иш бош а и, н и апи а ни бирор-бир ишга сарф аш ои о а а а и и би ан боғ иқ ир. Та бир ор и ан о инган аро а , шахси а а а и и н о инган офо . Та бир ор иш аб иқаришни зи ре а аш ира и, аш и э а и, иш аб иқариш фао ия и на и а арига эга и қи а и. Б иш ар, з на ба и а, бозор изи и би ан боғ иқ.
Машҳ р а ери а и иқ исо и Й. Ш пе ер (1883-1950) зининг «Иқ исо и ри о аниш назарияси»⁴ и оби а, а бир орни но а ор (янги и б нё қи и о а ) еб а риф аган. О и а бир- ор и фао ия ини апи а ис и иқ исо иё нинг ри о аниши а, иқ исо и сишни а ин аш а а а ро на иган янги и арни ори э иш ан ибора , еб би а и: «Ф н цияси янги о бинация арни ори э иш ан ибора б ган х а и с б е арини биз а бир ор еб а а из».
А ери а и о и Р.Хизри , «Та бир ор и з қи а ига эга б ган қан а ир янги нарсани яра иш араёни, а бир ор эса б нинг н бар а зар р ақ и а нини сарф а иган, бар а о ия и , психо оги а и и ои ха ф-ха арни зига о иб, э азига офо сифа и а п а эриши ган ю ғи ан қаноа ан и шахс»⁵, - еб а и а и. Инг из профессори А.Хос ин эса «ишни з ҳисоби ан о иб бор и, бизнесни бошқариш би ан шахсан ш ғ ан и а ера и оси а ар би ан а ин аниш н шахси а обгар и а эга, қарорни с ақи қаб қи и шахс я а ар иб аги а бир ор б а и»⁵, - еб изоҳ а и. Б г нги н а а бир ор и назариясини ри о ан иришнинг р а босқи и а .
XVIII аср аёқ га е ган бирин и босқи – а бир ор и ха фха арини зига о иш, бошқа а қи иб а ган а, а а а и и би ан боғ иқ. Та бир ор и нинг и ин и босқи и эса инно ация араёни би ан боғ иқ ир. А ери а и иқ исо и о и Й.Ш пе ернинг фи рига ра, а бир ор и нинг но а ор и хара ери қ и аги ар а а с э ири а и: бозор н янги о ар иш аб иқариш; иш аб иқариш араёнига янги ехно огия арни а биқ э иш; янги со иш бозор арини з аш ириш; хо ашёнинг янги р ари а анба арини опиш.
Та бир ор и ни га е ишининг ин и босқи и а бир ор и нинг а оҳи а шахси сифа ари: иқ исо и а и и ои азия нинг згариши а ғри опа би иш қоби ия и, бошқар қарор арини ан аш а қаб қи иш а с ақи и , бошқар қоби ия арининг а на оён б иши би ан а риф ана и. Та бир ор и назариясининг ри о аниши аги ҳозирги босқи ни р ин и босқи га ири иш ин. Унинг па о б ишини а бир ор ҳара а ини аҳ и қи иш аги бошқар аспе ига ири иши би ан боғ а и ар. Б ҳозирги ақ а назария а а бир ор и а о ари аҳ и и п аб заро боғ иқ фан ар оираси а о иб бори ишини би ира и.
Таниқ и о и арнинг о иб борган а қиқо ари ш ни рса а и и, а бир орнинг з фао ия и соҳаси а о иб бора иган иш ари п қирра и ир. Б бозор сиёса ининг згариши би ан ё и орхонанинг и и а ашқи о и ари а сири а аниқ ана и. Ле ин а бир орнинг асоси ақса и анфаа (фо а) риш би ан бир қа ор а, бозор а са ара и фао ия юри ишни а ин а иган иш арни а а га ошириш ир. Б нинг н а бир ор и ни бошқариш а нга а бер и за она и ене ен с арига асос анган еханиз ни яра иш а н ан н и фо а анишни а ин аш зар р ир. Бозор шарои и а а бир ор и ни бошқариш а нинг қ и аги х с сия арини э иборга о иш ера : а бир ор ҳар ои бозор аги а аб а а ифни э иборга о иб иш ра и; а бир ор са ара ор и ни а ин о и са -ҳара а ар қи иб, иш аб иқариш хара а арини а а ириш арини қи ира и; бизнеснинг пиро ар на и а арига а об бера иган шахс ар, з бизнесини эр ин шар -шарои ар а о иб боришига е ар и и ония ар яра иша и; и и орхонанинг пиро ар на и а ари, я ни нинг о а иган фо а ё и зарари фақа бозор аги о и-со и араёни а а б а и; и и бизнес би ан ш ғ ан и а бир ор з аб ағ арини ҳара а га со иб, бозор а қан а ха ф-ха арга е иши ё и я ни на и а қан а б ишини аниқ би а и.
Ш н а қи иб, а бир ор и – б иқ исо и фао ия нинг а оҳи а ри б иб, нинг за ири а с ақи ашабб с, а обгар и , а бир ор и ғоясига асос анган, фо а о ишга на ири ган, ақса га офиқ фао ия ё а и. Та бир ор и иқ исо и фао и нинг а оҳи а ри б иб, нинг бош анғи босқи и, о а а, фи р аш фао ия и ё и нинг на и аси би ан боғ анган б а и, фақа е ин о и ша ни о а и.
Та бир орнинг зи а бир ор и фао ия ининг асоси с б е и б а и. А о а бир ор ягона с б е э ас, ҳар қан а ҳо а иш аб иқари ган о ар ё и хиз а нинг ис е о иси ҳа а ҳар хи азия ар а ёр а и ё и рақиб сифа и а б и а а би ан заро ҳа ор и қи ишга а б р. Ис е о и ҳа , а а , ҳа , ё ан а (иш и) хо и ҳа а бир ор и фао ия и с б е ари қа орига ира и ар. Та бир ор а ис е о ининг заро носаба ари а а бир ор фао с б е а егориясига ира и. Ис е о и эса б н а пасси ро на и. Б заро носаба арни аҳ и қи иш а ис е о и а бир ор и араёнининг ин и а ори ро ини ба ара и. Та бир ор фао ия и пре е ини аш и қи и бар а нарса ис е о ининг и оби баҳосига эга б ган ҳо агина а а га ошири иши ин. Б н а ис е о и о они ан о арга баҳо бери а и а е ин ё и б о арни ҳари қи ишга а ёр иги аниқ ана и. Та бир ор з фао ия ини ре а аш ириш а аш и қи иш а ис е о ининг а фия и, ис аги, анфаа арини ҳисобга о иши ера . Бозор иқ исо иё и шарои и а а бир ор н ис е о ининг анфаа арига офиқ ҳара а қи иш ан бошқа ис е о ига а сир қи ишнинг и қ ир. А о б а бир ор ис е о ининг анфаа арига офиқ ҳара а қи иши ера игини би ир а и. Та бир орнинг зи ис е о ининг а абини ша ан ириши, янги ис е о эҳ иё арини яра иши (агар ҳари ор н зар р б ган янги о ар яра и са) ин. Ш н ан е иб иққан ҳо а а бир ор и фао ия ини аш и қи ишнинг и и с ини е ириш ин: ис е о и анфаа ини аниқ аш с и; ис е о ига янги о ар ё и хиз а арни « а б ран қаб қи ириш» с и.
Ш н а қи иб, а бир орнинг асоси ақса и – з ис е о и арига эга б иш и а о арга б ган эҳ иё ни аниқ аш ан ибора ир. Та бир ор з ис е о и арини ша ан ириш а қ и аги асоси о и арни ҳисобга о иши ера : о арнинг янги иги а нинг ҳари ор анфаа ига ос е иши; о ар ё и хиз а арнинг сифа и; о ар ё и хиз а арнинг нархи; о арнинг ни ерса и ара аси; о арнинг ашқи риниши, нинг ҳари ор а абига ос иги; со ан е инги сер ис хиз а ари ан фо а аниш и ония и; о арнинг қаб қи инган и ё и а а с ан ар арига ос иги; о ар ар а хиз а ар ре а асининг озиба и иги, хари ор иққа ини зига а б қи иши а ҳо азо.
Та бир орнинг шахси х с сия ари, қоби ия ари, и ония - ари а ишга оир сифа ари а бир ор и нинг ҳара а ан ир и и б а и. Та бир орнинг ишга оир сифа ари қ и аги а о и арга асос аниши ера : бирин и ан, бозорнинг о ар ар а хиз а ар би ан а ин аниш ара асини аҳ и қи иш и би ан иқ исо и х а и изи и а з рнини опиши; и ин и ан, шахси иш аб иқариш зи асини яра ишга а ёр и қоби ия и; ин и ан, ар е инг а қиқо ари на и а ари ан е иб иққан ҳо а, ас аб и а бир ор и ҳисоб и об арини а а га ошириши; р ин и ан, а бир ор и о иҳасини а а га ошириш а раҳбар и ни ғри га қ иш қоби ия и; бешин и ан, янги ехни , ехно оги ғояни бирин и б иб ҳаё га а биқ э иш ҳа а шб ғоя ан а а а фо а аниш, н ан қан а я ни на и а, аҳс о ё и хиз а ар о иш ин игини аса р қи а о иши. Та бир орнинг шб ишби ар он и а о и ари нинг и о ор игига асос ана и. А нан ана ш и о ор и Й.Ш пе ер фи рига асосан, а бир ор бошқа ар э ибор қи аган а би аган иш арга э ибор қи иб, фао ия юри иш и онини бера и.
И о ор и а бир орни а риф аш а асоси езон б а и, а о ҳар хи ша ар а на оён б иши ин. Та бир ор бошқа и о ор иши ар о они ан а а га ошири ган ашфиё ар, опи а ар ан қан а қи иб са ара и фо а аниш ин игини би а и. А о ашфиё а янги и фақа о ар рининг янги ар иби қис ини яра иш а э ас, ба и о ар иш аб иқаришни янги аш араёнига а б қи ишни а аб қи а иган о и роқ ша ар а ҳа на оён б а и. Маса ан, о ар ра ининг янги аниши, ан ана и о арга янги х с сия ар а сифа ар бериш риниши а на оён б иши ин.

Ахборо

Ахборо ехно огияси

1-расм. Тадбиркорлик фаолияти йўналишлари тавсифи⁶

Та бир ор и нинг асоси ақса и а си а ара а а аро а о ишни з аб, а ия араққиё ига ҳа з ҳиссасини қ шиш ир. х а и а а а и иги а ас ия . Ҳар қан а ҳисоб- и об а ҳа ноаниқ и а а а а и и б иши ин. Та бир ор и фао ия и р ари хи а-хи ир. Фао ия ақса и, ри а на иш арига қараб а бир ор и фао ия ининг иш аб иқариш, и ора , о ия и а онса инг р арини а ра иш ин. Қа э и ган шб а бир ор и фао ия ининг ҳар бир ри и и р арга б ина и. Ма а бир ор и фао ия и на иш арини қ и аги а ифо а э иш ин (1-рас ).
Х оса қи иб а а иган б са , а бир ор и нинг ҳи х с сия арига қ и аги ар ира и: х а и фао ия и о иб бораё ган с б е арнинг с ақи иги а эр ин иги. Ҳ қ қи е ёр ар эгараси а ҳар бир а бир ор ё и б аса а юзаси ан с ақи қарор қаб қи иши ин. иқ исо и анфаа и и .