«Ўзбекистон темир йўллари» датк

II bosqichda  betonning cho’zilish zonasida yoriqlar paydo bo’ladi. 

Yorilgan kesimda betondagi kuchlanish nolga teng deb olinadi. Yoriq bilan 

neytral o’q orasidagi kichkina cho’zilish zonasi hisobga olinmaydi. Siqilish 

zonasida betondagi kuchlanish siqilishdagi mustahkamlik chegarasidan kam 

bo’lib, cho’ziluvchi armaturadagi kuchlanish avval 

σ

s

  ga, bosqich oxirida esa 

R

s

 ga tenglashadi. Bu bosqich konstruksiyalarni chegaraviy holatlarini ikkinchi 

guruhi bo’yicha hisoblashda asosiy bosqich sanaladi. 

III bosqich  elementning sinishi (buzilishi) oldidagi bosqichdir. Bunda 

betonning siqilish zonasidagi kuchlanishlar epyurasi plastik deformatsiyalar 

evaziga egrilashadi. Betonning siqilish zonasidagi kuchlanish R

s

  yoki 

σ

s

  ga 

tenglashadi, cho’zilish zonasidagi yoriqlar kattalashadi, to’sin bikirligi 

kamayadi, salqilik tez o’sib borib, to’sin sinadi.  

III bosqichda to’sinning sinishi cho’ziluvchi armaturaning soni  va 

mexanik xossalariga bog’liq. Agar to’sin o’z me’yorida armaturalangan bo’lsa, 

sinish cho’zilgan armatura tomonidan boshlanadi. Bunday yemirilish birinchi 

sxema  bo’yicha yemirilish deyiladi. Armaturadagi kuchlanish oqish 

chegarasiga yetganda, armaturaning plastik deformatsiyasi va to’sinning 

salqiligi tez o’sib boradi, buning oqibatida betoning siqilish zonasida 

kuchlanish mustahkamlik chegarasiga yetadi va beton yemiriladi. Shunday 

qilib, temirbeton elementi sinishdan ilgari, unda «plastik sharnir» hosil bo’ladi, 

bu kesimda beton va armaturadagi kuchlanish chegaraviy qiymatga erishadi. 

---

 

46 

Bunga asoslanib (A.F. Loleyt taklifiga ko’ra), yuk ko’tarish qobiliyati bo’yicha 

hisoblash formulalarini, statikaning muvozanat shartlaridan foydalanib chiqarsa 

bo’ladi.  

 

 

 

2.19-rasm. Egiladigan elementlar normal kesimidagi kuchlanishlar epyurasi va 

ularning kuchlanish va deformatsiyalanish holatining bosqichlari 

 

Egiluvchi  elementlarda  cho’ziluvchi  armaturaning  miqdori  me’yoridan 

ko’p  bo’lsa,  yemirilish  betonning  siqilish  zonasida  boshlanadi,  bunda 

cho’ziluvchi  armaturadagi  kuchlanish  chegaraviy  qiymatga  yetib  bormasligi 

mumkin. Bunday yemirilish ikkinchi sxema bo’yicha yemirilish deyiladi (2.19-

rasm). Buzuvchi kuchlanishlar hamda chegaraviy holatlar usulining zamirida III 

bosqich  yotadi.  Ushbu  bosqich  konstruksiya  elementlarni  chegaraviy 

holatlarining I guruhi bo’yicha hisoblashda asosiy bosqich sanaladi. 

---

 

47