Ўзбекистон темир йўллари” акциядорлик жамияти тошкент темир йўл техникуми “бухгалтерия ҳисоби ва аудит” кафедраси

Бошқарув тизимини турли жабҳаларга бўлиш мумкин: бутун тармоқни бошқариш; ҳар бир тармоқ тасарруфидаги корхона-ларни бошқариш; корхоналар ичидаги бўлимларни бошқариш ва ҳ.к.

2. Кичик бизнес ва тадбиркорлик корхоналари

бошқарувининг ташкилий тузилмалари

Кичик бизнес ва тадбиркорлик корхоналари бошқаруви ташкилий тузилмаларининг қуйидаги турлари мавжуд (1-расм).

Кичик бизнес ва тадбиркорлик корхоналари бошқарув тузилмаларининг ташкилий турлари

Чизиқли поғонали

Чизиқли-штабли

Функ-ционал

Чизиқли-функци-онал

Дастурли мақсадли

Матрица- ли

1-расм.


Чизиқли (поғонали) тузилма. Чизиқли (поғонали) таркиб бошқарув таркибининг энг содда тури ҳисобланади.
Бунда бошқарувнинг ҳамма функциялари корхона раҳбари қўлида тўпланиб, барча қуйи раҳбарлар ва ишлаб чиқариш ячейкалари унга бўйсунади. Ҳар бир раҳбар ўзига ишониб топширилган бўлинма фаолиятини яккабошчилик асосида бошқаради ва зарур қарорларни мустақил равишда қабул қилади.
Чизиқли таркибнинг ўзига хос ижобий ва салбий томонлари бор.
Чизиқли таркибнинг ижобий томонлари:
- ўзаро зид, чалкаш топшириқлар берилиш ҳолларини камайтиради:
- яккабошчилик ва шахсий жавобгарлик мустаҳкамланади;
- бу таркиб оддий, пухта ва тежамлидир;
- босқичлар сони кам бўлади;
- бошқарилувчи объект ишига кам киши аралашади;
- вазифалар тез ҳал этилади;
- бутун тизим самарали ишлайди;
- ходимлар фақат ўз раҳбарига ҳисобот берадилар.
Чизиқли таркибнинг салбий томонлари:
- бундай таркиб оддий масалаларни ечишга мўлжалланганлиги сабабли унинг борасида комплекс масалаларини ечиш анча қийин кечади;
- бундай шароитда раҳбарлар кўпроқ тезкор ишлар билан банд бўлиб, стратегик муаммоларни эътибордан четда қолдирадилар;
- бундай бошқарув шароитида буйруқбозлик ва расмиятчилик-нинг пайдо бўлиш хавфи кучли бўлади, бунга сабаб, таркибнинг ҳар бир бўғинида раҳбар ўз лавозими бўйича фармойиш бериш ҳуқуқига эга бўлишидир.
Ишлаб чиқариш тобора мураккаблашиб, иш кўламининг кенгайиб бориши бошқарув функцияларини табақалаштиришни талаб қилади, чизиқли таркибнинг ўрнига чизиқли-штабли таркибнинг вужудга келишини тақозо этади.