Ўзбекистон тарихи хрестоматия


Фарғона илк темир даври ёдгорликлари (Эйлатон маданияти)



Download 3,29 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/177
Sana14.07.2022
Hajmi3,29 Mb.
#795678
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   177
Bog'liq
xrestomatiya 1

Фарғона илк темир даври ёдгорликлари (Эйлатон маданияти)
Чуст маданияти ёдгорликлари водийда мил.ав. VIII-VII асрларгача 
учрайди. Илк темир намунаси ҳам мил. ав. VIII асрда Далварзинтепада 
топилган. Бундан сўнг Фарғона водийси тарихида 
Эйлатон маданияти 
ёки 
илк темир даври ёдгорликлари деб номланувчи ва мил. ав. VI-IV асрларни 
ўз ичига олувчи ёдгорликлар мажмуаси учрайди. 
Эйлатон маданияти 
дейилганда водийдаги бутун бир давр хўжалиги маданияти билан боғлиқ 
жамики топилмалар, ашёвий далиллар тушунилади. Ҳозир бу маданиятга 
тааллуқли 40 дан ортиқ археологик ёдгорлик аниқланган. 
Ушбу даврда рудани эритиб, темир олиш йўлга қўйилган, дастлабки 
темир буюмлар пайдо бўлган, олдинги Чуст маданияти даврига нисбатан 
сифат ва сон ўзгаришлари рўй берган. Фарғона водийси илк темир даври 
ёдгорликларининг ўзига хос хусусияти борки, уни ҳозирча изоҳлаш 
мушкул бўлиб қолмоқда. Гап шундаки, ёдгорликлар орасида одамлар 
яшаган маконлар (шаҳарлар, қишлоқлар) жуда кам учрайди. Асосан 
Эйлатон соф ҳолда, қолганларида, яъни Хўжанд, Қува, Шўрабашотда бу 


104 
даврнинг маълум қатламлари учрайди, холос
1
. Мозор, мозор-қўрғонлар бу давр 
ёдгорликларининг кўпчилигини ташкил этади. Асосий катта ёдгорлиги Эйлатон 
шаҳар харобаси ва Оқтом мозоридир. 
Эйлатон шаҳар харобаси.
Бу ёдгорлик Андижон вилояти Избоскан 
туманидаги шу номли қишлоқ ҳудудида жойлашган. Эйлатонни 1933 йили 
санкт-петербурглик олим Б.А.Латинин аниқлаган ва 1934 йили археологик 
кузатув ишлари олиб борган. Сўнг 1952 йили Ю.А.Заднепровский, 1958, 1960-
1963 йиллари Т.Г.Оболдуева ва ниҳоят, 1988-1990 йиллари С.Қудратовлар 
археологик-қазув ишлари олиб бордилар. Бироқ бу шаҳар харобаси билан 
боғлиқ ҳали ечимини топмаган кўплаб муаммолар мавжуд. Бунга сабаб 
ёдгорлик ўз вақтида чуқур тадқиқ этилмагани ва деярли бузилиб кетгани бўлса 
керак. 70 йилга яқин вақт ичида ўтказилган тўрт текширувчилардан фақат 
Ю.А.Заднепровскийнинг Эйлатон ҳақидаги фикрлари ўринли ва асосли бўлиб 
қолмоқда
2
. Текширувлар натижасига кўра, Эйлатон майдони 200 га ни ташкил 
этади ва бу майдонни ташқи мудофаа девори ўраб олган. Бундан 20 гектари 
ички мудофаа девори доирасида бўлиб, энг қадимги қатламлар айнан шу ерда 
учрайди. Эйлатон деворлари яқин вақтларгача яхши сақланган эди. 1940-
йилларда Эйлатонда текшириш олиб борган БА.Латинин ташқи деворнинг 
кузатув миноралари билан сақланиб қолган қисмини қайд этган. У қолдирган 
ёдгорлик режаси ва маълумотларга кўра, ташқи девор шимолий қисмининг 
узунлиги тахминан 2200 м, шарқий қисми узунлиги 900 м га борган. Ички 
шаҳар ҳам мустаҳкам девор билан ўралган (майдони 500x400 м) бўлиб, ташқи 
шаҳарнинг ўрта қисмида жойлашган. Деворларда бир тизимга териб 
қўйилгандай тепаликлар кўзга ташланади, булар кузатув минораларидир. 
Эйлатон деворларини ўрганишда Т.Г.Оболдуева хизматларини таъкидлаб 
ўтиш керак. Унинг маълумотларига кўра, шаҳар маълум режа асосида қурилган 
девор билан ўраб олинган. Ички шаҳар девори тўғрисида ҳозир баъзи 
маълумотлар тўпланган. Бу девор ғишт (ўлчамлари 42-46x29-30x8-10 см) ва 
гувала қаторларни пахса билан аралаштирилиб тикланган. Девор эни ўртача 4 м 
га боради, баландлиги 2,5 м ни ташкил этади. Девор асоси (пойдевори) тоза, 
соф тупроқ устига қўйилган, яъни шаҳар қурила бошланган даврда тикланган 
экан. Кейинроқ (2-даврда) улар таъмирланган, баъзи жойлар кучайтирилган ёки 
пахса уриб, “умри” узайтирилган. Кузатув миноралари тўтрбурчак шаклда 
бўлиб (ўлчамлари 10,5x10 м), умумий девордан олдинга чиқиб турарди. Бу эса 
улардан туриб шаҳарга ҳужум қилаётган душманни ҳар қандай шароитда аниқ 
мўлжалга олишга имкон берган. 

Download 3,29 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   177




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish