Ўзбекистон табиий

Сув ресурсларидан фойдаланиш.
Сув ресурсларидан ерларни 
ўзлаштириш омили тариқасида оқилона фойдаланиш масалалари 
нафақат пахтачилик зонасида, балки пахтачилик-лалмикор ва 
лалмикор зоналарда ҳам муҳим аҳамиятга моликдир. 
Маълумки, Ўзбекистоннинг сув ресурслари Сирдарѐ ва Амударѐ 
билан боғлиқ. Сирдарѐнинг кўпйиллик ўртача оқими 38 км
3 
ни, 
Амударѐники эса 79 км
3 
ни ташкил этади. Ҳозирги кунда уларнинг 
сув ресурслари деярли тугаб бўлган. Шу муносабат билан обикор 
деҳқончиликда сув ресурсларини тўғри ҳисобга олиш ва улардан 
оқилона фойдаланиш муаммоси долзарб масалага айланган. Амударѐ 
ирмоқларидан Сурхондарѐ (70,2 м
3
Ғс), Шеробод (7,5 м
3
Ғсек), 
Қашқадарѐ (50 м
3
Ғс), Зарафшон (164 м
3
Ғс) дарѐлари Ўзбекистон 
ҳудудида оқади. Амударѐ сувининг маълум қисми унинг қуйи 
оқимидаги Хоразм ва Қорақалпоғистон ерларини суғоришга 
сарфланади. Амударѐнинг ўрта оқимида Бухоро ва Қашқадарѐ 
воҳаларидаги янги ерларни ўзлаштириш мақсадида Қарши, Аму-
Бухоро ва Аму-Қоракўл каналлари қурилган. Сирдарѐнинг энг йирик 
ирмоқлари Норин (423 м
3
Ғс), Қорадарѐ (121 м
3
Ғс), Сўх (41 м
3
Ғс) 
дарѐларининг қуйи оқимлари, Чирчиқ (221 м
3
Ғс), Оҳангарон (15,4 
м
3
Ғс) дарѐлари Ўзбекистон ҳудудида жойлашган. Ўзбекистоннинг тоғ 

---

167 
оралиғи ва тоғ этагида жойлашган ҳудудларида ер усти сув 
оқимининг асосий қисми дарѐлар ўзанларидан ва сув омборларидан 
каналларга олинади. Бу каналлар орқали Ўзбекистон воҳаларига 
йилига 50 км
3
ҳажмда сув келади. 
Ўзбекистондаги Қизилқум чўли ва Устюрт тошлоқ платоси 
ўзанли оқимга эга эмас. Шу боис бу ерларда сувдан хўжаликда 
фойдаланишнинг бирдан бир манбаси ер ости сувларидир. 
Устюртнинг ер ости сувлари шўрроқ ва шўр. Айрим жойларда чучук 
сув бўлиши эҳтимоли бор. Устюртдаги ер ости сувларининг 
ишлатилиши мумкин бўлган миқдори жуда кам. Қизилқумда 
чучуклантирмасдан фойдаланиш мумкин бўлган ер ости сувлари жуда 
кам. Марказий Қизилқумда ер ости сувларининг тўхтовсиз олиб 
туриш мумкин бўлган миқдори 11,0 м
3
Ғс га тенг. 
Ўзбекистндаги мавжуд сув ресурсларининг асосий тури бўлган 
ер ости ва ер усти сувларидан оқилона фойдаланилган тақдирда 
обикор деҳқончилик ва яйлов чорвачилигини ривожлантириш 
имконияти туғилади.