Ўзбекистон табиий

 
Ҳавонинг 
намлиги. 
Ўзбекистон 
иқлими 
учун 
хос 
хусусиятлардан бири ҳудудининг қурғоқчиллигидир. Қурғоқчилик 
жойнинг ѐғин-сочин билан кам таъминланганлигига кўпроқ 
боғлиқдир. Бу эса ўз навбатида ҳавонинг қанчалик намлиги билан 
белгиланади.

---

82 
Ҳаводаги сув миқдорини кўрсатувчи мутлақ намлик 
Ўзбекистонда ѐзда қишдагига нисбатан кўпроқ. У қишда 
республикамиз шимолида 3-4 мб, жанубида 5-6 мб бўлса, ѐзда 
Амударѐ дельтасида 16-25 мб ни, Қизилқумда 10 мб ни ташкил этади. 
Баландга кўтарилганда ҳам ҳавонинг совуши ҳисобига унинг мутлақ 
намлиги камайиб боради.
Ўзбекистонда ѐз ойларида ҳавонинг нисбий намлиги анча кам, 
30 -50% га тенг. Лекин қишда ҳароратнинг пасайиши ва ѐғингарчилик 
кўп бўлиши натижасида текисликларда ва тоғ олдиларида 65-80 % ни 
ташкил этади. Тоғларда нисбий намлик камроқ, 50-60 % атрофида 
бўлади.
Нисбий намлик 30 % дан кам бўлган кун қурғоқчил кун 
ҳисобланади. Ўзбекистоннинг текислик чўл зонасида шундай кўнлар 
200 га етади, тоғ олдиларида 120-180 кундан ошмайди.
Ёғинлар. 
Ўзбекистонга ѐғин-сочинни Атлантика океани устида 
шаклланган нам ҳаво массалари олиб келади. Ёғин-сочин миқдори 
Ўзбекистон ҳудудида жойнинг қайси кенгликда жойлашганлигига, 
тоғ 
тизмаларининг 
қандай 
жойлашганлигига, 
ѐнбағирлари 
экспозициясига, жойнинг мутлақ баландлигига ва бошқа орографик 
хусусиятларига боғлиқ равишда нотекис тақсимланган. 
Энг кам ѐғин 80-100 мм дан кам бўлиб, республиканинг 
шимоли-ғарбий текислик қисмида-Қизилқумда, Қуйи Амударѐда 
ҳамда Фарғона водийсининг ғарбий қисмида кузатилади. Жануби-
шарққа томон ѐғин миқдори аста-секин орта бориб, текисликларда 
100-200 мм га, тоғ олдиларида эса 200-400 мм га, тоғларда 800-900 мм 
га етади. Ўзбекистоннинг тоғли ҳудудлари орасида ўртача йиллик 
ѐғин миқдорининг кўплигига кўра Угам, Қоржантоғ, Писком ва 
Фарғона тизмаларининг ғарбдан ва жануби-ғарбдан келаѐтган нам 
ҳаво массаларига рўпара ѐнбағирлари ажралиб туради. 1137 м мутлақ 
баландликда жойлашган Оқтошда ўртача йиллик ѐғин миқдори 895 
мм га Ҳумсонда 879 мм га Чимѐнда 787 мм га тенг. Қашқадарѐ 
водийсининг шарқий қисми, Сурхон-Шеробод водийсида Ҳисор тоғ 
тизмасининг шимоли-шарқий қисмига ҳам ѐғин кўп тушади.
Ўзбекистонда ѐғингарчилик асосан куз-қиш-баҳор ойларига 
тўғри келади. Ёзда эса унинг миқдори кескин камайиб, йиллик ѐғин 
миқдорининг республикамиз жанубида 2-3 % ини, шимолида эса 5-10 
% ни ташкил этади. Ўзбекистонда энг сернам фасл баҳор. Йиллик 
ѐғиннинг 40 % баҳорга, 30 % қишга ва 15-20 % кузга тўғри келади. 
Март-апрель Ўзбекистонда энг сернам ойлар ҳисобланади. 

---

83 
Ўзбекистоннинг мўътадил иқлим минтақасида жойлашган Устюртда 
йиллик ѐғин йил фасллари бўйича деярли бир текис тақсимланган. 
Масалан, Чурук метеостанциясида қишда ѐғиннинг 17 % и, баҳорда 
34 % и, ѐзда 23 % и ва кузда 26 % и ѐғади.
Йилнинг совуқ даврида Ўзбекистонда ѐғин-сочин ѐмғир ва қор 
шаклида ѐғади. Қор республикамизнинг чекка шимолий қисмида 
йиллик ѐғиннинг 50 % ни, жанубида эса 10-15 % ни ташкил этади. 
Тоққа кўтарилган сари қорнинг салмоғи ҳам, қалинлиги ҳам ортиб 
боради.
Қор қоплами Ўзбекистоннинг шимолида қиш ойларининг 
деярли ярмида сақланиб туради. Жанубга борган сари қор қопламли 
кунлар камаяди. Республикамиз жанубда эса айрим совуқ келган 
қишларни ҳисобга олмаганда қор қоплами деярли кузатилмайди. 
Тоғларга кўтарилган сари қор қопламининг қалинлиги ва сақланиш 
муддати ортиб боради. Текисликларда қор қопламининг қалинлиги 5-
10 см бўлиб, айрим ҳоллардагина 20-30 см дан ошади. Ғарбий 
Тяншанда 1200-2000 м мутлақ баландликда қорнинг қалинлиги 90-
100 см ни, баъзи сернам қиш ойларида 1,5-2,0 м ни ташкил этади.