Ўзбекистон табиий

 
 
 
ЎЗБЕКИСТОН ОРОГРАФИЯСИ ВА РЕЛЬЕФИНИНГ 
АСОСИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ 
Ўзбекистон ҳудуди ер юзасининг тузилишига кўра икки қисмга 
бўлинади: тоғолди-тоғлар ва текисликлар. Тоғ олди ва тоғларга 
республика шарқи ва жануби-шарқидаги тоғ тизмалари, тоғ олди қия 
текисликлари ҳамда тоғ орлиғидаги ботиқлар, текисликларга эса 
пасттекисликлар, денудацион текисликлар ва платолар киради. 
Республикамизнинг шарқий ва жануби-шарқий қисмини Тяншан ва 
Олой тизмаларининг тармоқлари, ғарбий ва шимоли-ғарбий қисмини 
Турон текислигининг марказий қисми эгаллаган. Ўзбекистон умумий 
майдонининг 78,7 % ини текисликлар, 21,3 % ини тоғлар ташкил 
этади, мамлакатнинг энг паст нуқтаси Мингбулоқ ботиғи бўлса (-12 
м), энг баланд нуқтаси Ҳисор тоғининг Қолдирға тизмасидаги 
Ҳазрати Султон чўққисидир (4643 м). Ўзбекистоннинг ер юзаси 
асосан шарқ ва жануби-шарқдан ғарб ва шимоли- ғарб томон пасайиб 
боради. Шу сабабдан ҳам дарѐлар шу томонга оқади. Текисликлар 
яхлит бўлиб Амударѐнинг қуйи ва ўрта оқими, Сирдарѐнинг ўрта 
оқими, Зарафшоннинг ўрта ва қуйи оқими атрофидаги ерларни ишғол 
этган. Ўзбекистоннинг шимоли-ғарбида Устюрт платоси атрофидаги 
текисликлардан тик кўтарилган чинклар билан ажралиб туради. 
Ўзбекистоннинг энг паст ерлари Оролнинг қуриган қисми, 
Амударѐнинг дельтаси, Қизилқумнинг шимоли-ғарбий қисмлари 
бўлиб, буларнинг океан сатҳидан ўртача баландлиги 30-100 м. 
Султонувайс, Бўкантоғ, Қулжуқтоғ, Томдитоғлар Ўзбекистон 
текислик қисмининг энг баланд (900 м.гача) қисмиларидир.
Ўзбекистоннинг шарқий ва жануби-шарқий қисмларини 
эгаллаган тоғ тизмалари Қоржонтоғ, Угам, Писком, Чотқол, Фарғона, 

---

58 
Қурама, Нурота, Моргузар, Туркистон, Ҳисор-Зарафшон тизмалари 
Ғарбий ҳамда Жанубий Тяншан ва Олой тоғ системаларининг 
тармоқлари бўлиб, уларнинг ўртача баландлиги 2000-2500 метрни 
ташкил этади. Айрим чўққиларнинг баландлиги эса 4500 м.дан ҳам 
ошади. Бу тоғ тизмаларини Тошкент-Мирзачўл, Фарғона, Самарқанд, 
Сангзор, Қашқадарѐ, Сурхондарѐ каби тоғ оралиғи ва тоғ олди 
ботиқлари бир-биридан ажратиб туради.