Ўзбекистон табиий

Таянч термин ва тушунчалар: 
бурмаланиш, тектоник 
ҳаракат, архей, протерозой, денгиз остида, неоген, геосинклинал, 
силур, герцин бурмаланиши, киммирий бурмаланиши, бўр, палеоген 
денгиз трангрессияси, абразион, альп бурмаланиши, карбонатли, бўз 
тусли, чўкинди тоғ, жинси- лѐсс, эол жараѐн, лейстоцен денудация, 
аккумуляция. 
 
Географик номлар:
 
Тетис денгизи, Жанубий Тяншан, 
Марказий Қизилқум, Олой бўғизи, Фарғона денгизи, Тожикистон 
денгизи.
 
 
Савол ва топшириқлар: 
 
1.Республика ҳудудида табиатнинг ривожланиш босқичларини 
айтиб беринг.
2.Республика ҳудудида рельефининг вужудга келишидаги 
асосий омилларга тавсиф беринг.
 
3.Ўзбекистон ҳудудида плейстоценда шаклланган рельеф 
асосан нечта босқичдан иборат. Уларга таъриф беринг. 
4. Ўзбекистон ҳудудидаги тоғларнинг, текисликларнинг 
ҳозирги рельефи қайси даврларда вужудга келган? 
 
 
Ўзбекистон ҳудудининг сейсмиклиги.
Маълумки, Ер ички
қисмидаги жараѐнлар таъсирида ер пўстида рўй берадиган титраш, 

---

45 
силкиниш ва тебраниш ҳаракатларга ер қимирлаш (зилзила) деб 
аталади. 
Грек олими Аристотел, ўрта аср буюк энциклопедисти Ўрта 
Осиѐлик Абу Райҳон Беруний, Ибн Синолар зилзиланинг асосий 
сабабчиси вулқон ҳаракатлари бўлса керак деб ўйлаганлар. Бу фикр 
фанда XVIII- XIX асрларгача сақланиб қолди. Баъзи олимлар 
зилзилалар Қуѐш, Ой ва бошқа сайѐраларнинг таъсирида рўй беради 
деб, космик таълимотни илгари сурганлар. 1872 йилда Жанубий 
Италяда кузатишлар олиб борган Эдуард Зюс ер қимирлашлар 
тектоник жараѐнларга боғлиқ эканлигини биринчи бўлиб илмий 
асосда тушунтирган. Бундан ташқари, Зюс зилзилалар ер остидаги 
бўшлиқлардаги ўпирилиш, қулашлар натижасида келиб чиқишни ҳам 
аниқлаган.