Ўзбекистон ресубликаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

Шляпалар методи.
Бу метод фикрлашнинг турли усулларини тезда алмаштиришдан иборат бўлиб, улар турли рангдаги олтита шляпа орқали кўрсатилган бўлади (шляпаларни алоҳида талабалар ёки гуруҳлар «кийиши» мумкин):

• 
  оқ шляпа (маълумотлар, ахборот) қуйидаги саволларга жавоб беради:
  

• 
  Қандай ахборотга эгамиз?
  
• 
  Қандай муҳим ахборот бизга етишмайди?
  
• 
  Қандай қилиб биз бу ахборотни олишимиз мумкин?
  

• 
  қизил шляпаликларга: ўзининг ҳислари ва интуитив фикрларини асосларсиз айтишга имкони берилади;
  
• 
  қора шляпаларга эҳтиёткорлик, танқидий фикрлаш, камчиликларни топиш, хатоларни олдини олиш имкони бўлиб энг муҳими ғояни бошиданоқ бузмаслик талаб этилади;
  
• 
  сариқ шляпаликлар ютуқ ва режани амалга ошириш имкониятларини қидириш тавсия этилади;
  
• 
  яшил шляпаликлар креатив фикрлаш, янги ғоялар/альтернативаларни қидириш талаб этилиб, бу вазифани бошқа йўл билан ҳам ечиш мумкинми? Бошқа таъриф ҳам бериш мумкинми? каби саволлар ҳам қўйилди;
  
• 
  кўк шляпаликлар (юқоридан қараганда истиқболлар, модерация):
  

• 
  мавзуларни белгилаш;
  
• 
  объектив назорат/ методлар ва фикрлаш усулларини текшириш;
  
• 
  фикрлаш жараёнида кейинги қадамларга кўрсатмалар бериш;
  
• 
  бошқа шляпаларни фаоллаштириш, имкони берилади.
  

Асосий қоида: шляпаларни доимий алмаштириб туриш.


Ғояларни топиш методи.
Бу метод муаммони ечишнинг оддий йўлини бошқасига алмаштиришга қаратилгандир.
Тасодифий таъсир методи (сўзли қўзғатувчини қўллаш методи):

• 
  муаммо билан ҳеч қандай алоқаси йўқ бўлган сўзни яъни тасодифий тушунчани топиш;
  
• 
  «сўз – муаммо» ни таққослаш (сўзлар комбинацияси);
  
• 
  Улар орасида ассоциацияни тузиш.
  
• 
  Латерал фикрлашнинг кўпгина бошқа турлари мавжуд, масалан:
  
• 
  „ижодий пауза» (масофани тузиш/тескари қараш учун қисқа тўхталишлар);
  
• 
  „ментал бузилишлар соғлом ақл чегаралари мантиқсиз ва хато вазиятлар мантиқий фикр боришида бузилади, яъни истиқболлар ўзгариши, янги ғоялар) пайдо бўлиши ва ҳок.