|
Nazorat savollari:
1. Ko’p yillik tayyorgarlik tizimi qaysi omillarga bog’liq?
2. 0 ’quv-mashg’ulotni rejalashtirishda nimalami hisobga olish
kerak?
3. BO’SM va OZBO’SM guruhlarining asosiy o’qitish maqsadi.
4. 0 ’quv-mashg’ulot jarayonini rejalashtirish.
5. Istiqbolli rejalashtirish.
6. Bir yillik reja.
7. Tayyorlov davrida qanday vazifalar hal etiladi?
8.
0 ’quv-mashg’ulot
mikrotsiklida
yuklamalar
qanday
taqsimlanadi?
9. Musobaqa davrining davomiyligi qancha?
10.
Musobaqa davrida o’yinlararo sikllarida yuklamalami
taqsimlanishi.
11. 0 ’tish davri nima?
239
IX ВОВ. TAYYORLOV DAVRIDA FUTBOLCHILARNING
MASHG’ULOTI
Sportchilar tayyorgarligi yillik siklini davriylashtirishga oid
savollar, sport trenirovka nazariyasi va amaliyotida eng muhim o’rin
tutadi. Shuning uchun yoshi, soni va maxorati xilma-xil bo’lgan sport
turlarida bajarilgan tadqiqot ishlarining ko’pchiligi aynan shu
muammolarga yechim topishga qaratilgan.
Futbolda tayyorgarlik davri 2,5-3 oy davom etadi. Jamoalaming
chempi-onlar ligasi, OFK Kubogi va terma jamoaning Osiyo o’yinlarida
ishtirok etishlari bilan bog’liq bo’lgan bu davr musobaqa davri
hisoblanib, 8-8,5 oy davom etishiga qaramay ikki oygacha qisqaradi.
Tayyorgarlik davrining murakkabligi ham huddi shundadir.
Sport trenirovka nazariyasida, bu davr umum tayyorgarlik va
maxsus-tayyorgarlik bosqichlariga ajratiladi. Ulaming birinchisi ancha
yuqori texnik-taktik darajaga erishishga olib bomvchi sportchi
organizmining fiinksional imkoniyatlari darajasini va jismoniy sifatlarini
ko’tarishga yo’naltirilgan funda-mental tayyorgarlik davri hisoblanadi.
Ammo, kuzatuvlar shuni ko’rsatadiki, mamlakat futbol amaliyotida
oxirgi yillarda bu bosqich deyarli unutilgan.
V.M. Zatsiorskiy (1982), L.V. Matveyev (1999), V.N. Platonov
(1995) kabi sport nazariyasi sohasining mashhur mutaxassislari ishlari
bir tomonlama trenirovkaning zarari haqida maMumot beradi, chunki tor
doiradagi doimiy ish, organizmning plastik ta’minoti qonuniyatiga
to’g’ri kelmaydi va patologiyaga olib kelishi mumkin. Bunday g’oya
o’zbek futboli amaliyotida ham ko’rib chiqilmoqda. Ikki tomonlama
o’yinni ko’payishi, tezlik, kuch, egiluvchanlik ziyoniga asosan
chidamkorlik, jismoniy sifatlami rivojlantirishning bir tomon-lamaligi -
buning barchasi bizning futbolchilar tayyorgarligi orqada qolib ketishiga
sabab bo’ldi. Shuning uchun bizning fikrimizcha, futbolchilaming
tayyorgarlik davri trenirovka uslubiyatini qayta ko’rib chiqish talab
qilinadi.
M.A. Godik (2007) flkricha, ilmiy va amaliy (murabbiylik) nuqtai
nazari-dan,
tayyorgarlik
davrining
davomiyligi,
o’yin
talabi
darajasigacha texnik-taktik va davomiy sifatlami yetkazish mumkin
bo’lgan vaqt bilan aniqlanishi lozim. Davomiy sifatlar bilan bu
muammolarga yechim topish, alohida qiyinchilik talab qilmaydi: 6-8
haftalik tayyorgarlik davri, bazaviy jismoniy sifatlami (masalan,
240
jismoniy ishchanlik qobiliyati va chidamkorlik) tiklanish uchun
yetarlidir.
Ammo tayyorgarlik davrining asosiy vazifasi: futbolchilar va
umuman jamoa tayyorgarligini shunday darajada shakllantirish kerakki,
natijada birin-chidan mamlakat chempionatlarining birinchi doirasi
musobaqalarida muvaf-faqiyatli o’yin ko’rsata olsin, ikkinchidan
musobaqa davrining yinlararo siklida katta hajm va intensivlikdagi
trenirovkalami o’tkazish imkoniyati tug’ilsin. Tayyorgarlik davrining
shaxsiy vazifasi, o’yin samaradorligi va tomoshabop bo’lishiga bog’liq
bo’lgan, yuqori darajadagi jismoniy tayyorgarlik va maxsus harakat
sifatlariga erishish hisoblanadi.
Tayyorgarlik davri bir nechta sikllardan iborat bo’lib, har bir
siklning o’ziga xos maxsus vazifalari mavjud.
Asosiyga jalb qiluvchi sikl: futbolchilaming harakat imkoniyatlarini
optimal darajagacha ko’tarish va kelgusi shiddatli ishga tayyorlash.
Bazaviy
sikllar
(boshlanich):
o’yinchilaming
harakat
imkoniyatlarini; oshirish, avvalo - aerob imkoniyatlar: tayyorgarlik
davrining aynay shu va keyingi bosqichlarida juda katta, intensiv va har
doim ham yoqimli bo’lmagan trenirovka yuklamasini bajarish
zaruriyatiga ko’rsatmani shakllantirish, jamoa va guruh texnik-taktik
harakatlarini asosiy sxemasini tiklash.
Bazaviy sikllar
(yakuniyj:
barcha o’yinchilaming harakat
imkoniyatlari darajasini oshirish, awalo - maxsus jismoniy sifatlar:
guruh va jamoaning yangi harakat sxemasini o’rganib chiqish; jamoa
asosiy tarkibini boshlang’ich bos-qichini shakllantirish.
Musobaqa
oldi
sikli:
jismoniy
tayyorgarlik
tuzilmasini
optimallashuviga erishish bo’yicha ishlar: jamoa va guruh bo’lib o’yin
olib borishning taktik sxemasini takomillashtirish.
Futbolchilaming jismoniy
tayyorgarligini
takomillashtirishga
yo’naltirilgan tayyorgarlik davri yuklamasining umumiy taqsimlanish
sxemasi jadvalda keltirilgan.
241
Do'stlaringiz bilan baham: |
