Ўзбекистон республикасиолий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети

мусиқа
, 
рақс
, 
суҳбат 
шаклида намоён бўлади. Қуйида 
алломанинг маънавиятга эришиш йўлидаги таълимоти таснифи 
келтирилади. 
4-жадвал: Алломанинг маънавиятга эришиш йўлидаги 
таълимоти
№ Шакллари 
Метод 
Воситалари 
1. Мусиқа
Тинглаш, чалиш, куйлаш 
Най, рубоб, буб 
2. Рақс
Транс ва экстаз ҳолатига 
тушиб гир айланиш (Самоъ 
рақси)
1
Узун яктак, чўққи 
қалпоқ 
3. Суҳбат
Кузатиш, сўзлаш, савол-
жавоб 
Ғазал, масал, 
рубоий, маснавий 
Самоъ – дарвешларнинг зикр мажлисларида давра айланиб, 
жўшиб рақс тушишлари, мажозий мазмунда – важд ва соликлар 
ҳолати тушунилади. Румий фикрича, фақат мурид(солик)лар 
эмас, инсонларнинг ҳаммаси узлуксиз тараққий этиши керак ва
ўзининг таълимотида инсонни ёмон оқибатлардан тарбиялаш ва 
даволаш мумкинлигини таъкидлайди. У инсонни даволовчи 
(тарбияловчи) табибларни икки тоифа 
тан табиби
ва 
қалб 
табиби
2
кўринишида ифодалар экан, шу ўринда 
“сўз”
ва 
“амал”
ни танга малҳам бўлгувчи сув каби сингдирмоқ 
кераклигини айтиб ўтади. Румий инсонни уч гуруҳга ажратади. 
Булар, биринчидан, иймон-эътиқод, илм соҳиби, яъни 
малаклардир;
Иккинчидан, ҳирс, нафс соҳиби, яъни ҳайвонлардир;
Учинчидан, гумон соҳиби, яъни ярми инсон, ярми эшакдир
3
.
Аллома ушбу фикрлар орқали инсонларнинг маънавий
тоифасини кўрсатиб беради. Демак, биринчи тоифадаги инсонлар 
камолот рамзи, иккинчи тоифадаги инсонлар жоҳиллик рамзи, 
учинчи тоифадаги инсонлар эса кун ва тун, нур ва соя 
хусусиятларини бирлаштириб олган бўлиб, уларнинг баркамол 
бўлиб шаклланиши узлуксиз маънавий тарбияни талаб этади. 
1
Самоъ – эшитиш, тинглаш; қўшиқ, мусиқа, рақс. 
2
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т. 2010. – (489-бет). 
3
Румий Жалолиддин. Маснавийи маънавий. – Т. 2010. – (432-бет). 

---

9