Ўзбекистон республикасида таълим

“Ишбоп ўйин” методи - берилган топшириқларга кўра ёки ўйин 
иштирокчилари томонидан тайёрланган ҳар хил вазиятдаги бошқарувчилик 
қарорларини қабул қилишни имитация қилиш (тақлид, акс эттириш) методи 
ҳисобланади. 
Ўйин фаолияти бирон бир ташкилот вакили сифатида иштирок этаётган 
иштирокчининг ҳулқ-атвори ва ижтимоий вазифаларини имитация қилиш 
орқали берилади. Бир томондан ўйин назорат қилинса, иккинчи томондан 
оралиқ натижаларга кўра иштирокчилар ўз фаолиятларини ўзгартириш 
имкониятига ҳам эга бўлади. Ишбоп ўйинда роллар ва ролларнинг мақсади 
аралашган ҳолда бўлади. Иштирокчиларнинг бир қисми қатъий белгиланган ва 
ўйин давомида ўзгармас ролни ижро этишлари лозим. Бир қисм иштирокчилар 
ролларини шахсий тажрибалари ва билимлари асосида ўз мақсадларини 
белгилайдилар. Ишбоп ўйинда ҳар бир иштирокчи алоҳида ролли мақсадни 
бажариши керак. Шунинг учун вазифани бажариш жараёни индивидуал-
гуруҳли ҳарактерга эга. Ҳар бир иштирокчи аввал ўзининг вазифаси бўйича 
қарор қабул қилади, сўнгра гуруҳ билан маслаҳатлашади. Ўйин якунида ҳар 
бир иштирокчи ва гуруҳ эришган натижаларига қараб баҳоланади. 
- индивидуаллаштирилган тарзда дарс бериш ва ўқитиш усуллари, улар 
учун бир талабанинг бир ўқитувчи билан ёки бир талабанинг бошқа талаба 
билан ўзаро ҳамкорлигига ҳос бўлиб, телекомунникация технологиялари 
асосида масофадан туриб таълим олиш орқали амалга оширилади. 
Бунинг афзаллиги шундан иборатки, талаба белгиланган мавзунинг 
назарий қисми билан бир вақтда ахборот алмашинуви, уни қайта ишлаш, 
сақлаш ва янги олинган ахборотни амалий таҳлил қилиш имкониятига эга 
бўлади. 
- талаба ўқув материалини ўқитувчи ёки эксперт орқали етказишга 
асосланган усуллар. Аньанавий таълим тизимига ҳос бўлган ушбу усуллар 
замонавий ахборот технологиялари базасида янгидан ривож топмоқда (масалан, 
электрон маъруза мақоллар ёки улардан олинган парчаларнинг танлаб 
олинишини, шунингдек ўқувчиларни бўлажак мунозараларга тайёрловчи ўқув 
материалларини ўзида намоён этиши мумкин). 
Ушбу усул биринчи навбатда баҳс-мунозара қилишга чорласа, 
иккинчидан, ўз фикрини аниқ-равшан билдиришга ҳар қандай воқеа-
ҳодисаларни таҳлил қилиб, баён этишга ўргатади. Бу эса ўз навбатида, 
аудиторларни текширув натижалар бўйича хулосалар чиқариб, маслаҳатлар 
бериш учун ўргатади. Шунингдек, ўқув жараёнининг барча иштирокчилари 
ўртасида фаол ҳамкорликка асосланган ушбу усуллар: нафақат ўқитувчилар ва 
ўқувчилар ўртасида, балки ўқувчиларнинг ўзлари ўртасидаги интерактив ўзаро 
ҳамкорликлар ўқув жараёни давомида билим олишнинг муҳим манбаи 
ҳисобланади. Мазкур усулларнинг ривожланиши ўқув жамоаларида 
мунозаралар, тренинглар ва конференцияларни ўтказиш билан боғлиқ. Аудио, 

---

63 
аудио – график ва видео конференцияларни ўтказиш технологиялари ушбу 
усулларни масофали таълимда ривожлантириш имконини беради. 
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, турли ҳаётий вазифаларга зудлик билан 
жавоб берадиган ва уларни ҳал этиш учун билимдон ва ҳаракатчан, миллий 
истиқлол ғоясига содиқ бўлган ёшларни шакллантириш лозим. Бунинг учун 
мукаммал касбий таълимга эга бўлган ёшларни тарбиялаш, айниқса педагог 
ходимга нафақат миллий тарбия методлари, балки хозирги кунда долзарб 
бўлиб келаётган инновацион технологиялардан ҳам унумли фойдаланишни 
билиши, уларни амалиётга татбиқ этишни билиши ва ўргата олиши мақсадга 
мувофиқдир. Бунинг учун ўқитувчи-мураббий юқоридаги методлар ҳақида ўзи 
мукаммал билим ва кўникмага эга бўлиши лозим.
Ўқитувчи-мураббий учун асосий касбий-меъёрий кўрсаткич биринчи 
навбатда ўз ҳолатини педагогик жараёнда бунёдкор сифатида ҳис этиши ва 
англаб етишидир. Ўқитувчи-мураббий ўз иш фаолиятига хусусий касбий 
яроқлилиги, педагогик воқеликдаги ўз ўрнини баҳолай олмас экан, ундан ҳеч 
қачон ижодкорликни талаб қилиб бўлмайди. Демак, педагогик фаолиятга кириб 
келаётган ҳар бир инсон ўзининг унга мосланувчанлигини, шу касбга лаёқати, 
қизиқиши борлигини тўлиқ тасаввур этиши керак.