Ўзбекистон республикаси вазирлиги

 Анкета методи. Ёш даври психологиясида кенг қўлланиладиган методлардан биридир. 
Унинг ѐрдамида турли ѐшдаги одамларнинг психологик хусусиятлари, нарса ва ходисаларга 
муносабатлари урганилади. 
Анкета одатда уч турда тузилади. Уларнинг биринчи тури англашилган мотивларни 
аниқлашга мўлжалланган саволлардан тузилади. Икккинчи турида хар бир саволнинг бир 
нечтадан тайѐр жавоблари берилади. Учунчи тур анкетада синалувчига ѐзилган тўғри 
жавобларни баллар билан баҳолаш тавсия этилади, анкетадан турли ѐшдаги одамларнинг 
лаѐкатларини, муайян сохага қизикишлари ва қобилиятларини, ўзига, тенгдошларига, катта ва 
кичикларга муносабатларини аниқлаш мақсадида фойдаланилади.
Социометрик метод. Бу метод кичик гурух аъзолари уртасидаги бевосита эмоционал 
муносабатларни урганиш ва уларнинг даражасини улчашда қўлланилади. Унга америкалик 
социолог Джон Моренко асос солган. Мазкур метод ѐрдамида муайян гурухдаги хар бир 
аъзонинг ўзаро муносабатини аниқлаш учун унинг кайси фаолиятида Ким Билан бирга
катнашиши суралади. Олинган маълумотлар матрица, график, схема, жадвал шаклида 
ифодаланади. 
Биография (таржимаи ҳол) методи. Инсон психикасини тадқиқ қилиш учун унинг ҳаѐти 
фаолияти ижодиѐти тўғрисидаги оғзаки ва ѐзма маълумотлар муҳим аҳамиятга эга. Бу борада 
кишиларнинг таржимаи ҳоли, кундалиги, хатлари, эсдаликлари ўзгалар ижодига берган 
баҳолари, танбеҳлари, тақризлари алохида ўрин эгаллайди. Шу билан бирга ўзгалар томонидан 
тўпланган таржимаи ҳол ҳақидаги материаллар: эсталиклар овозлари, фотолавхалар, хужжатли 
филғмлар, тақризлар ўрганилаѐтган шахсни тўлароқ тассаввур этишга хизмат қилади. 
Таржимаи ҳол инсон психикасининг ўзгаришларини кузатишда унинг сухбат ва тажриба 
методлари билан ўрганиб бўлмайдиган жихатларини очишда ѐрдам беради. Масалан, мазкур 
маълумотлар орқали ижодий ҳаѐл билан боғлиқ жараѐнлар: шехрият, мусиқа, нафосат, тасвирий 
санхат, техник ижодиѐтнинг нозик турлари ва кайфиятлари таффаккурнинг ўзига хослиги, 
шахснинг маънавият, қадрият, қобилият, иқтидор, истехдод сингари фазилатларини ўрганиш 

---

12 
мумкин.Ёш даври психологиясининг болаларнинг таржимаи ҳоли асосидаги илмий тадқиқот, 
масалан Н.А.Ченская, В.С.Мухинанинг кузатишлари. Она кундалиги номи билан машхур. 
Шундай тадқиқотлар чет эл психологиясида ҳам кенг тарқалган.