Ўзбекистон республикаси вазирлар махкамаси ўзбекистон Олий ва Ўрта маҳсус таълим вазирлиги Ўзбекистон ҳАЛҚаро ислом академияси

6.Тизимни баҳолаш.
эксперт ЭТнинг қар бир қоидасини таҳлил этади ва 
баҳолайди, қоида танлашдаги бошқариш стратегиясини текширади. Уларни 
айни масалани ҳал қилишдаги ўз методлари билан таққослайди. 
 
7.Тизимни текшириш.
Билимлар муҳандиси эксперт томонидан ҳал 
этилган намуналарни ҳамда ЭТ томонидан ҳал этилган айни масала 
прототипларини бошқа экспертга тақдим этади. Бу турли экспертларни 
стратегиясини таққослаш натижасида турли қарашларни келтириб чиқарувчи 
томонларни топишга имкон беради.
Эксперт ва билимлар муҳандисининг ўзаро алоқаси (мулоқоти) 
шартлари: 
1.
Ҳар икки қатнашувчи кераклича тайёргарликка эга бўлиши 
2.
Эксперт нафақат компетент мутахасис, балки, сўнгги натижа – ЭТ ни 
яратишдан манфаатдор шахс бўлиши керак. У муҳандисга ҳамфикр, ўз 
билимларини тушунтира олиши, унда педагогиc қобиляти ҳам бўлиши зарур.
3.
Муҳандис эса жудаҳам “маносиз” саволлар бермаслиги учун предмет 
соҳаси бўйича махсус адабиётлар билан чуқур таниш бўлиши, эшитиш 
маданиятига эга бўлиши ва саволларни грамотна бера олиши, “имтихон 
олувчи” эмас “ўувчи” ролини ўйнай билиши зарур.
Ҳозирги кунда билимларни олишнинг автоматлашгантизими мавжуд 
эмас. Турли стратегияларни қўллаш орқали экспертдан интервю олиш 
методилари 
TEIRESIAS
тимини қуриш жараёнида ишлатилган (1984). Булар 
ёрдамида автоматик интервю олиш имкониятлари тадқиқ этилмоқда.
КРИПТОН тизими (1987) да билимларни олишда 2 та манбаа 
қўлланилади: эксперт ва хужжатлар. экспертдан билимларни олишда интервю 
методи, хужатдан олишда эса протоколлашган таҳлил методи қўлланилади, 

---

26 
лекин бунда хужжат, китоб ёки йўриқномада билимлар яхши тизимлашган 
бўлиши керак.
 
Такрорлаш учун саволлар: 
1.
ББда қандай билимлар сақланади? 
2.
ЭТнинг қайси ички тизимида ечим юзага келади? 
3.
ЭТнинг қайси ички тизими “шаффофлик”ни таъминлайди? 
4.
ББ таҳрирлагичи вазифалари. 
5.
ЭТнинг қайси қисмлари фойдаланувчи билан мулоқотни 
ташкиллаштиради? 
6.
Билимларни ифодалаш модулидан ким фойдаланади? 
7.
Текстологик метод ёрдамида билимларни олишда нима 
унинг обекти ҳисобланади? 
8.
Фаол ва нофаол методлар фарқи нимада? 
9.
Индивидуал методларга қандай услублар киради? 
10.
Нофаол методлар асосини нималар ташкил этади? 
11.
Экспертга қандай талаблар қўйилади? 
12.
Билимлар муҳандисига қандай талаблар қўйилади?