Ўзбекистон Республикаси ва Ўрта махсус таълим вазирлиги

Адабиётлар: 
1. Ўзбекистон Республикаси Конституцияси. Тошкент, 2002. 
2. Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсагасида: хавфсизлик, тақдид, 
тараққиѐт шартлари кафолатлари. Тошкент, 1997. 
3. Каримов И.А. Тарихий хотирасиз келажак йўқ. Т., 1999. 
4. Илалов И.Н. Тарихий тадқиқот методлари ва методологияси. 
Маърузалар матни. Самарканд. 2009. 
Саволлар: 
1. Ўзбекистон Республикаси мустақиллиги тарих фани олдига қандай 
вазифалар қўйди? 
2. Тарихни янгича ѐзиш ва ўрганиш нималардан иборат? 
3. Янги Ўзбекистон тарихи ѐшлар онгида нималарни уйготиб қандай 
шаклланиши лозим? 
4. Тарихий билимнарга қандай қилиб иришиш мумкин? 

---

Мавзу: Тарих фанини ўқитишда бугунги давр асослари. 
Режа: 
1. Президент 
И.А. Каримов асарларидан методологтк асосда 
фойдаланиш. 
2. Замонавий маърузаларнинг даражаси туғрисида. 
3. Талабаларнинг илмий ва сиѐсий билимларни такомиллаштириш 
усуллари. 
Таянч иборалар: мустақил, фикр, воқеалар, тарихий, таҳлил қилиш, 
хулосалар, умумлаштириш. 
Уз истиқлолига эришган халқининг маънавия ва маърифий ҳаѐтида 
Ўзбекистон халқлари тарихи ѐшларимизга таълим-тарбия асосларини давр 
талаби натижасида олиб боришда алоҳида аҳамият касб этади. Президент И. 
А. Каримов ўзининг 1997-йил 29-августида Ўзбекистон Республикаси Олий 
Мажлисининг 9-сессиясида сўзлаган нутқида алоҳида қайд етиб 
ўтганларидек дарсликларда миллат фиқрининг, миллат тафаккури ва миллат 
мафкурасининг энг илғор намуналари акс этиши керак. 
Ўқитувчининг бош вазифаси талабаларда мустақил фиқр юритиш 
намуналарини қилишдан иборат эканлиги кўпинча яхши тушунамиз, лекин, 
афсуски, амалда тажрибамизда унга риоя қиламиз. 
1 .Илмий - услубий ва диктант йўлларини юқори савияда ишлаб чиқиш. 
Бунда ўзбек халқининг ва Республика ҳудудида яшовчи бошқа халқларнинг 
миллий, тарихий ва маданий анъаналари, маънавий тажрибаси таълим-тарбия 
тизимига ўзвий равишда қиритилиш зарур. Мутахасис фанларни ўқитиш 
деганда фақатгина ўқитувчини воқеалар тўғрисидаги маърузасини тинглаш-
у, келгуси дарсида уни талабаларда сўраш эмас, балки махсус мустақил 
фиқрлаш ва тарихий воқеаларни тахлил қилиш, урганилаѐтган тарихий 
материал асосида хулосалар чиқариш ва уларни умумлаштириш, аниқ 
тарихий позициядан туриб тафаккур этиш, ўрганилаѐтган ҳамма мавзулар ва 
махсус фаннинг етакчи ғояларни онгли равишда мустаҳкам ўзлаштириб 
олиш, уларни тарихий депутат, Ислом Каримов асарлари, нутқлари матни 
ўстида мустақил ишлаб режалар ва конспект, хронологик, синхронологик 
жадваллар тузишга, уларни тахлил этишга, маърузалар тайѐрлашга, тарихий 
хариталар билан ишлаш ва тўғри тарихий мулжал олишга кунт билан 
ўргатиш мазмунини олади. 
Замонавий лекцияга бўлган талаб нима билан белгиланади: 
Биринчидан, маърузада замонавий концепциялар, тарих таълимини давр 
талаби даражасида кўтариш усуллари ва муҳим вазифалар бўлмоғи керак.
Иккинчидан, тарих таълими талабалари билим билан қуроллантириб, 
ўтмишда ва бугунги кунимизда. Содир бўлаѐтган ижтимоий ходисаларни 
тўғри баҳолаш ва хулосалар чиқариш, талабаларнинг онгига шундай фиқрни 
сингдириш керакки, улар ўртага қўйилган мақсадларга еришиш ўзларига 
боғлиқ еканлигини, чексиз меҳнатсеварлигига боғлиқ еканлигини англаб 
етишлари керак.
1
1
И.А. Каримов. Ўзбекистон ўз истқклол ва тараққиѐт йўли . «Ўзбекистон» 1992, 22-бет.

---

Ҳудди шу нарса давлатимиз ва халқимиз равнақ топишининг асосий 
шартидир деган қатий хулосага олиб келсин. 
Учинчидан, ота - боболаримизнинг бизга мерос етиб қолдирган илмий, 
ғоявий, тарихий езғуликларидан кенг фойдаланиш ва амалиѐтда қулланиш. 
Туртинчидан, тарихчи ўзининг илмий ва педагогик фаолиятида бугунги 
кунда илмий билимларининг тез суратларда усиб бораѐтганлигини албатта 
ҳисобга олмаш керак. Илмий техника инқилоби даврида талабалар ўз 
билимларини мустақил ҳолда узлуксиз такомиллаштириб боришлари илмий 
ва сиѐсий ахборотлар оқимидан тўғри хулоса чиқаришга еришмоклари 
лозим. Булар ҳаммаси суссиз талабаларни ҳар томонлама ривожланишига, 
дунѐ қарашлари қуламини кенгайишга олиб қелмоқда. Талаба ўз уйида 
телевидение, «сунни йўлдош», орқали, ѐки кинотеатрда тарихий мавзудаги 
асарни томоша қилиб, унинг мазмуни билан чуқур танишишга мувофиқ 
бўлгани холда ўқитувчи лекция жаранида битта китоб билангина 
чегараланаѐтган бўлса, у холда талабага мазкур учун ҳеч қандай қизиқиш 
пайдо бўлмайди. Анна шундай шароитдан чиқиб кетиш учун ўқитувчи тарих 
талимида эмоционал махоратини ошириб бориб, талабаларни мавзунинг 
мазмунига ҳар томонлама бўлган қизиқишларини ошириб бориб, 
мустаҳкамлаш керак. Диффиринциация усулини қуллаб, бир вақтда 
маърузани талабаларга тушунтириш билан, иккинчи томондан ҳар бир 
талабанинг қизиқишдарини ҳисобга олган холда унга индивидуал ѐндошишга 
ҳаракат қилиши лозим. 
Лекция жараѐнида талабалар фаолиятларига диффиринциал ѐндошиш 
қандай назорат қилинса, уларни ўқитувчи томонидан берилган вазифаларни 
бажаришларини назорат етиш ҳам ўша усулда амалга ошириб борилмоғи 
керак. Шуни алоҳида тақидлаб ўтиш лозимки, «Тарихий тадқиқот методлари 
ва методологияси фанидан маъруза ва семинар машғулотлари мазмуни 
мустақил Ўзбекистон Республикасининг талаб ѐшлар орасида олиб
бориладиган мафқуравий ишлар вазифаларига мос келиши, тарих фанини
ўрганишнинг турмуш билан алоқасини боғланганлигида, Ўзбекистонинг 
келажаги буюк давлат бўлишини - назарий ва амалий ишлар билан боғлаб
олиб 
боришга 
йўналтирилган 
бўлмоғи 
керак. 
Ўқитувчи 
домла 
маърузаларнинг самардорлигини ошириб бориш учун тарих фанининг
ривожланиб боришини системали равишда ўрганиб бормоғи керак.
Айниқса тарихдан чоп этилаѐтган янги асарлар маьзмуни билан таништириб 
бориш талабаларда тарих фанини ўрганишга бўлган қизиқишларини янада
усишга олиб келади.