Ўзбекистон республикаси ва ўрта махсус таълим вазирлиги техника олий ўқув юртлари талабалари учун дарслик сифатида тавсия этилади

Дон ва дон маҳсулотларини сақлаш ва қадоқлаш технологияси




Яқин-яқингача аҳоли эҳтиёжи учун зарур бўлган бир неча миллион тонналик дон минг машақатлар эвазига четдан келтирилган мамлакатда,қисқа вақт ичида ҳақиқий мўъжиза юз берди. Кечагана юз минг тоннаниниг нари-берисида буғдой етиштирилган ўлкада бугун миллионмиллион тонналик олтинранг хирмонлар товланиб турибди.
Истиқлолгача пахтадан бошқа экин экилмаган далаларда бугун минг-минглаб гектарлик ғаллазорлар денгиздек мавжланиб ётибди. Энди ўзбек деҳқонининг омбори донга тўла, дастурхонидан ўз нони узилмайди.
Бизга маълумки дон озиқ-овқат ва бошқа соҳалари учун асосий хом ашё
ҳисобланади. Ун ва ёрма маҳсулотлари асосан буғдой, жавдар, сули, арпа,
маккажўхори, шоли, гречиха, сорго ва бошқа донлардан ишлаб тайёрланади. Бу донлардан олинган маҳсулотлар иккинчи даражали маҳсулотлар бўлиб, улар: чорвачилик, паррандачилик,балиқчилик ва мўйнали ҳайвонларга омихта ем тайёрлаш учун хом ашё компоненти ҳисобида ишлатилади.
Дон спирт, крахмал ва бошқа озиқ-овқат ва техникавий маҳсулотларни ишлаб чиқаришда, тайёрлашда ярим тайёр маҳсулот сифатида кенг суратда фойдаланилади.
Дон ва дон массасидан турли маҳсулотлар ишлаб тайёрлаш ва уларни қайерларда фойдаланишнинг қисқача чизмаси (1-расмда) берилган.
Республикада 1990-1991 йилларда мамлакат бўйича ўртача 940 минг тонна ғалла йиғиб олинган бўлса, ўтган йили бу рақам 5 100 минг тоннадан ошиб кетди. Агар мустақилликнинг дастлабки йилларида,чунончи 1991 йилда мамлакат бўйича 143,6 минг тонна бошоқли дон(шундан 94,0 минг тонна буғдой) тайёрланган бўлса, бошоқли дон етиштириш ва тайёрлаш кўрсаткичлари мустақиллик йилларида тобора ўсиб бориб, 2005 йилдан бошлаб четдан галла сотиб олишга бутунлай барҳам берилди.
Республикада 1991 йилга нисбатан давлат эҳтиёжлари учун дон харид қилиш 2005 йилда 16,0 мартага, буғдой тайёрлаш эса 5,8 мартага ўсди.
Ҳозирги кунда Германия ва Туркия фирмалари билан ҳамкорликда Сурхондарё вилоятидаги «Алпомиш», Қашқадарё вилоятидаги
«Шаҳрикеш» ва Тошкент вилоятининг Чиноз туманида қурилиб ишга
туширилган тегирмонлар юқори сифатли ун маҳсулотларини ишлаб чиқармоқда.