Œзбекистон республикаси

3. Қурилмани самарадорлик тизим кўрсаткичлари

Қурилма самарадорлигига маҳсулот бирлигига тўғри келувчи энергиянинг солиштирма сарфи ҳам боғлиқ. Шунинг учун қурилма самарадорлигини меъёрлаштириш энерго истеъмолини меъёрлашувига таъсир кўрсатади.
Қурилма самарадорлиги деганда, бирлик вақт ичида ишлаб чиқарилган маҳсулот тушунилади.
Қурилма самарадорлигини характерлашда 2 гуруҳ кўрсаткичлардан фойдаланилади:

1. 
   Календарь вақт бўлагида йиғинди ишлаб чиқарилган маҳсулот йиғиндиси (смена, сутка, ой) Z–ҳарфи билан белгиланади;
   
2. 
   Қурилманинг маҳсулот ишлаб чиқариш мобайнидаги юкламаси ва маҳсулот ишлаб чиқаришига тўғри келадиган катталиги аниқланади, элементар вақт бўлагига мос келадиган қурилманинг юкланишдаги узлуксиз ишини ўзгармас деб қабул қилиш мумкин. Самарадорлик соати – А билан белгиланади.
   

4. Энергия истеъмолнинг система кўрсаткичлари

Энергия истеъмолини характерлашда абсолют ва солиштирма катталиклардан фойдаланилади.
Абсолют катталикларга:
а) энергия сарфининг кўрсаткичлари;
б) қувват кўрсаткичлари (қурилмага мослаштирилган).
Аввал энергия сарфининг эффектив операцион ёки операцион булмаган вақт учун қурилманинг абсолют катталиги аниқланади ва маҳсулотнинг йиғинди ишлаб чиқарилиши z–га боғланади. Ушбу кўрсаткичлар қуйидагича белгиланади: W_э, W ва W_к.
Иккинчиси қурилманинг энергетик юкланишини характерлайди ва Т_э, Т₀, Т_к вақт давомида ўртача келтирилган қувват ёки шу вақт мобайнидаги абсалют катталик аниқланади. Шуларга боғлиқ равишда Т_э, Т₀ ва Т_к ўртача соатли қурилма самарадорлиги ва қуйидагича белгиланади: Р_э,Р₀ ва Р_э.
Солиштирма кўрсаткичлар–энергиянинг солиштирма сарфи худди шундай, яъни Т_е, Т₀ ёки Т_к вақт мабайнидаги ўртача катталик бўйича аниқланади.
Ушбу катталиклар боғланиши қуйидаги тенгламалар билан аниқланади:
d=P/A;
P_э=W_э/T_э; A_э=z/T_э; d_э=W_э/z=P_э/A_э;
P₀=W₀/T₀; A₀=z/T₀; d₀=W₀/z=P₀/A₀;
P_к=W_к/T_к; A_к=z/T_к; d_к=W_к/z=P_к/A_к.
Эффектив иш вақтидаги энергия сарфи W_Э фойдали сарфланган энергия W” ва эффектив иш вақтидаги энергия исрофи W’_э ўз ичига олади.
W_э=W”+W_э’
Операцион вақт ичида энергия сарфи W₀ қурилма ишининг узлуксиз жараёнида эффектив вақтидаги энергия сарфи W_э билан ифодаланади, бунда
Т₀=Т_э.
Қурилма жараёнидаги энергия сарфи W₀ ўз ичига W_э энергия сарфидан ташқари яна қўшимча исрофларни ҳам олади:
W₀=W_э+W’_ох W₀=W_э+W’_ос
Бу ерда: W’_ох–операцион салт юриш исрофлари;
W’_ос–ишга тушириш исрофлари.
Календарь вақти бўйича тўлиқ йиғинди энергия сарфи W_к умумий ҳолда қўшилади.
W_к=W₀+W’_нх+W’_нс+W’_хг+W’_сг
Бу ерда: W’_нх–операцион бўлмаган исрофлар;
W’_нс–ишга тушириш исрофлари;
W’_хг, W’_сг–смена графигига боғлиқ бўлган исрофлар.
Йиғинди исрофлар:
W’_нх+W’_нс+W’_хг+W’_сг–қўшимча исрофлар деб аталиши мумкин.
5. Назорат саволлари:

1. 
   Электр энергия сарфи қандай таҳлил қилинади?
   
2. 
   Қурилманинг календар вақти деб қандай вақтга айтилади?
   
3. 
   Қурилманинг самарадорлиги қандай баҳоланади?
   
4. 
   Солиштирма кўрсаткичларига мисол келтиринг.