Œзбекистон республикаси

 
75-
расм. 1976 йил 17майдаги газли зилзиласи бўлишидан олдин 
 
радон газининг ўзгариш графиги.
Кўриниб турибдики, радон миқдори эпицентраль зонасида жуда катта 500 км. 
узоқликдаги Тошкент пунктида нисбатан камроқ ва 720 км узоқда жойлашган 
Андижон пунктида радон миқдори яна аниқланган. Шу йўналишда зилзила кучи 
ҳам кескин камайиб боради. Демак, зилзила кучининг секин-секин озайиб бориши 
ўлчов пунктларидаги сувнинг радон миқдорига таъсир кўрсатиб, деформациянинг 
кам бўлганлигидан дарак беради.
Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, зилзила кучи қанча катта бўлса, тоғ 
жинсларининг деформацияси ҳам шунча катта бўлади.
Зилзила ўчоғи чуқур бўлса, унинг кучи жуда катта майдонни эгаллайди.
Шу сабабли ҳар хил зилзилалар учун турли хил аномалиялар олинади. Демак, 
радон миқдорининг ўзгариши зилзила кучи билан чамбарчас боғлиқ. Шунинг 
учун бу миқдорни ҳарбир кузатиш пунктида ўлчаб борилса, зилзила 
тайёрланаётган жойни олдиндан белгилаб олиш мумкин бўлади. Юқоридаги 
расмда ана шу ўзгариш қайд қилинади.
Ер ости сувларининг таркибида содир бўладиган геохимик аномалия (яъни 
сув таркибидаги углерод, азот, водород, нейтрал радиоген газлардан баъзилари 
аргон, гелий, радиактив элементлардан -уран, радий, микроэлементлардан- фтор, 
симоб, хлор миқдорининг ўзгариши) ҳамда шу зонада ер остидаги босим ва 
температура ўзгаришларини комплекс ўрганиш ва анализ қилиш натижасида 
бўлажак зилзилани прогноз қилиш мумкин.
Бундан бошқа жиҳатлари, шу жумладан босим, температура ўзгаришлари
ҳам узаро мувофик келса зилзилани олдиндан айтиш имконияти вужудга
келади. Буни биз қуйидаги расмдан кўришимиз мумкин.

---

132 
76-
расм. Радон миқдорига қараб зилзила кучини зилзила ўчоғидан