Œзбекистон республикаси

72-
расм. Ер магнит майдонининг 1978 йил 12 ноябрдаги Олой зилзиласидан олдинги 
аномал ўзгариши графиги(стрелка зилзила вақтини кўрсатади).
Ушбу расмда ер магнит майдонининг 1978 йил 12 ноябрдаги Олой 
зилзиласидан олдинги аномал ўзгариши келтирилган. Стрелка зилзила содир 
бўлиш вақтини кўрсатади.

---

126 
 
 
 
 
Гравиметрия усули. 
Бу усул зилзиладан аввал зилзила ўчоғидаги тоғ жинсларининг зичлиги 
ортиши ҳисобига ернинг тортиш кучи ўзгаришига асосланган. Кўпгина 
кузатувларда зилзилалар содир бўлишидан олдин шу ернинг гравитацион 
майдони ўзгара борганлиги аниқланган. Бундай ўзгаришлар Туркманистон, 
Байкал ва бошқа қатор полигонларда қайд қилинган.
Ушбу усулда ер гравитацион майдони ушбу ҳудуддаги эркин тушиш 
тезланиши орқали баҳоланади. Маълумки, эркин тушиш тезланиши g нинг
бирлиги СГС саноқ системасида см/с
2
бўлиб, бу бирлик Галилей номи
билан аталадиган – Галга тенгдир. Эркин тушиш тезланишининг ер сиртидаги 
ўртача қиймати 980 Гал (9,8м/с
2
) га тенг бўлса, унинг қиймати экватордан
қутбларгача 5 Гал. га фарқ қилади ва бу қиймат тахминан 0,5%g га тенг. 
Сейсмологик тадқиқотларда қайд қилинадиган g нинг ўзгаришлари қийматлари
миллигалларга (мГал) тўғри келади.
Бугунги кунда амалиётда қўлланилаётган гравиметрлар гравитацион
майдоннинг ўзгаришини (∆g) 0.01 мГал. гача аниқликда ўлчаш имкониятига 
эга. 
Лекин ушбу усулнинг моҳияти эркин тушиш тезланиши
ўзгаришининг жуда кичик қийматларини қайд қилишни талаб этади ва бу 
ҳолат бугунги кунда ниҳоятда сезгир ҳамда такомиллашган гравиметрларни
яратишни тақоза этади. Шунинг учун ҳам бу усул ҳозир амалиётда камроқ
қўлланилмоқда. 
Аммо, гравиметрлар сезгирлиги орттирилса ёки сезгирлиги катта бўлган 
гравиметрлар яратилса, бу усулнинг келажаги порлоқдир.