Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

6-расм. Шаҳар аҳоли жойлашуви шакллари:
а- гуруҳли, б-автоном, в-ўчоқ (воҳа).
Баъзи бир туманларда келажда аҳоли жойлашувининг автоном шакли сақланиб қолишига табиий-географик шарт-шароит ёки транспорт тармоғининг ривожланиш даражаси пастлиги сабаб бўлиши мумкин.
Ҳозирги аҳоли жойлашувининг келажакда ўзгаришидаги асосий йўналиш бўлиб турли даражадаги перспектив аҳоли жойлашувининг гуруҳли шаклини турли даражадаги перспектив аҳоли жойлашуви тизимларини шакллантиришга асос сифатида ривожлантирилади.
Аҳоли жойлашувини ташкил этишда регионал ва локал даражаларини ажратиш мумкин. Биринчисига регионал ва субрегионал тизимлар киради. Иккинчисини – гуруҳ ва махаллий аҳоли жойлашуви тизимлари ташкил этади. Регионал даражада ишлаб чиқариш алоқалари асосий бўлса, локал даражада яна аҳолининг меҳнат, маданий-маиший ва рекреацион алоқалари кенг ривожланади.
Локал аҳоли жойлашуви тизимлари, йирик ва катта шаҳарлар таъсир доираларида шаклланиб, катта, ўрта ва кичик гуруҳли аҳоли жойлашуви тизимларини ташкил қилади.
Кичик шаҳарлар, туман марказлари асосида маҳаллий аҳоли жойлашуви тизимлари шаклланади. Улар туман даражасида, хўжаликлараро ва хўжалик ичида бўлиши мумкин.


Аҳоли жойлашуви тизимлари деб – мақсадли шакллантирилаётган ҳудудий ишлаб чиқариш алоқалари, инженерлик инфраструктраси, ягона ижтимоий-маданий хизмат кўрсатиш марказлари ва аҳолининг оммавий дам олиш жойлари тармоқлари билан бирлашган турли катталикдаги ва турли халқ хўжалик профилидаги шаҳар ва қишлоқ жойлари гуруҳлари кўзда тутилади.


Мамлакатимиз миқёсида аҳоли жойлашуви муаммоларини ечиш ҳар хил нисбатдаги вазифаларни ечиш билан боғлиқ – мамлакат миқёсида аҳоли жойлашувидаги ва урбанизация жараёни ривожланишидаги рационал пропорцияларни аниқлашда алоҳида аҳоли жойларининг функционал-тарҳий ташкил этишгача қамраб олади. Бу вазифаларни ечиш кўп босқичли, узоқ муддатли режа олди ва лойиҳа хужжатларини ишлаш билан амалга оширилади. Аҳоли жойлашуви муаммоларини ҳал этишнинг қуйидаги ҳудудий даражалари ажратилади: мамлакат , республика ва вилоят миқёсида, туман, шаҳар ва аҳоли жойи.