Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

Қалқовичли сатҳ ўлчагичлар.
Бу ускуналар суюқлик сатҳини ўлчашда кенг тарқалган. Ускунанинг сезгир элементи — қалқовичнинг массаси суюқлик массасидан кам (одатда металл идиш). Шу сабабли қалқович суюқлик юзасида сузиб юради. Қалқовичли сатҳўлчагичларнинг ишлаш принципи суюқлик сатҳи ўзгариши натижасида қалқовичнинг силжишига асосланган. Қалқовичли сатҳ ўлчагичларнинг турли модификациялари мавжуд. Улар бир-биридан тузилиши, ўлчаш характери (узлуксиз ёки, қайд қилувчи), масофага узатиш системасини (пневматик, электр ва бошқалар) ишлатиш шартлари ва бошқа хусусиятлари билан фарқ. қилади. Қалқовичли сарф ўлчагичларда доимий ва даврий чўкадиган (буйкали) қалқовичлар ишлатилади.
Доимий чўкадиган қалқовичли сатҳ ўлчагичларда қалқовичнинг вертикал силжиши сатҳ ўзгаришига боғлиқ, яъни:
x=f(Н) 12.1
бу ерда х — қалқовичнинг силжиши, м; Н— ўлчанаётган суюқлик сатҳи, м.

12.1-расм. Қалқовучли сатҳ ўлчагич схемаси.

12.1-расмда доимий чўкадиган қалқовичли сатҳ ўлчагичнинг оддий схемаси кўрсатилган. Саноатда қўлланиладиган кўпчилик сатҳ ўлчагичлар шу схема асосида ишлайди.

Суюқлик сатҳининг ўзгариши унинг юзасида сузиб юрувчи қалқович 1 ёрдамида аниқланади. Қалқовичнинг силжиши роликлар 3 ва 4 дан ўтган трос 2 ёрдамида ўлчагич шкив 6 га узатилади. Шкив ўқига резервуардаги суюқлик сатҳини шкалада кўрсатувчи стрелка 5 ўрнатилган. Қалқович билан трос юк 7 орқали мувозанатланади. Шундай қилиб, оддий қурилма ёрдамида етарли даражада аниқлик билан сатҳни ўлчаш мумкин.
Қалқовичли сатҳ ўлчагичнинг камчиликлари: ускунанинг тескари жойлашган шкаласи, баланд резервуарлар ёнида ҳисоблаш қийинлиги, тросни тортиб турган кучнинг ўзгариши сабабли содир бўладиган хатолар.

12.2-расм. Сельсинли ўзгарткичи бўлган қалқовичли сатҳ ўлчагич.
12.2-расмда яна бир сатҳ ўлчагич схемаси кўрсатилган. Бу асбобда юқоридаги қалқовичли сатҳ ўлчагичнинг камчиликлари бартараф этилган. Қалқович 2 ўлчаш барабани 4 га ўраладиган трос 3 га осилган. Барабаннинг ўқи 5 га тишли ғилдирак 6 ўрнатилган. Бу ғилдирак сельсин ва счётчик 7 шестернялари билан туташади. Троснинг таранглигига барабан 10 га трос 9 орқали осилган посанги 8 ёрдамида эришилади; барабан 10 ўлчаш барабани билан бирга умумий ўққа ўрнатилган Иккиламчи ускуна ҳисоб механизми билан кинематик равишда боғланган сельсиндан иборат. Сельсин ротори айланганда ҳисоблаш .механизмининг барабанлари бурилади ва счётчик дарчаларида сатҳ ҳолатини кўрсатувчи рақамлар пайдо бўлади. Иккиламчи ускунада сатҳ четки чегаралари ҳолатининг сигнализацияси учун иккита контакт мавжуд. Контактлар ускуна шкаласининг исталган нуқталарига ростланиши мумкин. Сатҳни ўлчаш диапазони 10 м гача. Сатҳнинг ўзгаришига қараб қалқовичнинг ўзгаришини камайтириш керак бўлганда, чизиқли эластик характеристикага эга бўлган даврий чўкадиган цилиндрик қалковичдан фойдаланилади. Даврий чўкадиган қалқовичли сатх ўлчагичнинг ишлаш принципи калқович (буйка)массасининг суюкликка чўкиш чуқурлигига қараб ўзгаришига асосланган. 12.3-расмда даврий чўкадиган қалқовичли сатҳ ўлчагичнинг. (буйкали сатҳ ўлчагич) схемаси кўрсатилган.

12.3-расм. Даврий чўкадиган қалқовичли ва кўрсаткич-ларни масофага узатадиган сатҳ ўлчагич схемаси.
Бу асбоб кўрсатишларни пневматик равишда масофага узатади. Қалкович 1 торсионли трубка 3 учига ўрнатилган ричаг 2 га осилган. Қалқович ўз оғирлиги билан торсионли трубка ва унинг ичидаги пўлат стержен 4 ни буради, бурилиш бурчаги сатҳ ўзгаришидаги қалқовичнинг ўзгарадиган оғирлик кучига пропорционал. Қалқович шундай оғирликка эгаки, у суюқликка батамом чўкканда, қалқиб чиқмайди.Стержень 4 нинг бўш учида пневмоқурилма 7 нинг заслонкаси 5 маҳкамланган. Торсионли трубка найча стержени бурилганда тўсиқ сопло 6 га нисбатан шу бурилиш бурчагига тенг очилади. Пневмоқурилма 7 тўсиқнинг бурчакли силжишини иккиламчи ускуна 8 орқали ўлчанадиган босимнинг пропорционал ўзгаришига айлантиради. Босим ўлчайдиган ускунанинг шкаласи 8 сатҳ бирлигида даражаланган.
Агрессив суюқликлар сатхини ўлчашда қалқовнч коррозияга чидамли материалдан тайёрланади.
Масофага узатишнинг-механикавий пневматик ва электрик системаларига эга бўлган сигнализатор ва ростлагичли буйкали сатҳ ўлчагичларнинг катта номенклатураси ишлаб чиқарилади. ДПС да 20 ... 16 м чегарадаги суюқликлар сатҳини ўлчашга мўлжалланган 16 хил буйкали сатҳ ўлчагичлар назарда тутилган. Бу ускуналарда энг катта ишчи босим 10 МПа.