Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

Назорат саволлари.

1. 
   УН ва УМ типидаги бурчак ўлчагичлар қандай қисм-лардан ташкил топган?
   
2. 
   УН ва УМ типидаги бурчак ўлчагичлардан фойдаланиб бурчакларни қандай ўлчаш мумкин?
   
3. 
   Сиз бурчакларни ўлчаш учун қандай универсал асбобларни биласиз?
   
4. 
   Бурчакларни ўлчашнинг қандай усуллари бор?
   

ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ № 12
Сочилувчан материалларнинг сатҳини ўлчашни ўрганиш.


Асосий маълумотлар ва таснифлар.
Суюқлик ва сочилувчан моддалар сатҳини ўлчаш саноат технологик жараёнларини автоматлаштиришда муҳим аҳамиятга эга. Сатҳни ўлчаш модданинг сиғимдаги миқдорини аниқлаш ва технологик процессдаги ишлаб чиқариш аппаратида сатҳ ҳолатини назорат қилишдан иборат.
Ишлаш характери жиҳатдан сатҳ ўлчагичлар узлуксиз ва узлукли (релели) бўлади.
Релели сатҳ ўлчагичлар модда муайян сатҳга эришганда ишлай бошлайди, бу ускуналар сигнализация мақсадида ишлатилади ва сатҳ сигнализаторлари дейилади Сатҳ ўлчагичлар ишлаш принципи ва ўзининг тузилиши жиҳатдан бир-бирларидан фарқ қилади. Сатҳ ўлчагичларнинг хилма-хиллиги сиғим чегараларининг кўплиги, эксплуатация шароитларининг хар хиллиги ва ўлчанаётган моддаларнинг турлича физикавий химиявий хусусиятлари билан характерланади. Масалан, суюқлик сатҳини ўлчашга мўлжалланган кўпчилик ускуналар сочилувчан моддалар сатҳини ўлчаш учун яроқсиз, усти очиқ сиғимларда ишлатиладиган ускуналар эса юқори босимда ишлайдиган сиғимлар учун яроқсиздир.
Сатҳни назорат қилиш ускунаси тузилиши бўйича шкалали ва шкаласизларга бўлинади. Бу ускуналар, одатда, иккиламчи ускуналар билан бирга ишлайди ёки сатҳнинг чегараси ҳақида мустақил сигнал беради.
Ишлаш принципига кўра сатҳни ўлчайдиган асбоблар қуйидаги гуруҳларга бўлинади: кўрсатиш ойнаси; қалқовичли; гидростатик, электрик; радиоизотопли; ультратовушли; вазнли ва бошкалар.
Технологик жараёнларни автоматлаштиришда турли талабларига мувофиқ суюқлик сатҳини ўлчашнинг турли усуллари ишлатилади. Агар кўрсатишларни масофага узатиш керак бўлмаса, суюқлик сатҳи талаб қилинган аниқлик билан кўрсатиш ойналари ёки кўрсатув дифманометр – сатҳ ўлчагичлар ёрдамида ўлчаниши мумкин. Кўрсатиш ойнаси орқали сатҳни ўлчаш туташ идишлар принципига асосланган. Кўрсатиш ойнасининг материали ва арматура тузилиши сатҳни назорат қилиш керак бўлган суюкликнинг босим ва температурасига боғлиқ. Ясси кўрсатиш ойналари 2,94 мН/м² (30 кгк/см босим ва 300° С температурага мўлжалланган.