Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги ўзбекистон республикаси

40

10
10

10

10

2	Ҳимоя вақтидаги маърузаси учун, шу жумладан: -нутқининг равонлиги, мустақил фикрлашнинг ривожланганлиги; -муаммони баён қилишда ўзининг билимдонлигини кўрсата билиши; -курс ишини бажаришда янгича ёндашувнинг мавжудлиги, замонавий ечимларни қўлланганлиги.	30 10 10 10
3	Берилган саволларга жавоб бериши, шу жумладан: -фанни шу йўналишда ўзлаштирганлик даражаси; -график чизмаларни ва ҳисоб тушунтириш хатида бажарилагн ишларни аниқ тушунтириб бера билиши; -фикрларнинг тизимли ва асосан баён этилганлиги.	30 10 10 10

Курс иши бўйича талабаларнинг ўзлаштириш кўрсаткичи қуйидагича баҳоланади, яъни
Аъло баҳога 86-100 балл
Яхши баҳога 71-85 балл
Қониқарли баҳога 55-70 балл
Қониқарсиз баҳо 54,9 баллдан паст бўлганда.
Ушбу баҳолаш мезони Ўзбекистон Республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2010 йил, 25-августдаги №333-сонли “Талабалар билимини назорат қилиш ва баҳолашнинг рейтинг тизими тўғрисида”ги низом асосида тузилди.

2. 
   Корхонанинг иш режими
   

Корхона (цех)нинг иш режими бир йилда иш кунлари ва бир кунда сменалар сони билан ифодаланади.
Масалан узлуксиз ишлайдиган корхоналарнинг йиллик иш вақти қуйидагича ҳисобланади:


Т_к.и.в.=(365-n)3*8, соат/йил, (3.1)


бу ерда n – капитал ремонт учун сарф бўладиган кунлар сони (бир йилда15-20 кун қабул қилинади).
Икки сменали даврий иш режимларида эса йиллик иш вақти қуйидаги формула орқали ҳисобланади:


Т_йил=(365-m)2*8, соат/йил, (3.2)


бу ерда m – йилдаги байрамлар ва дам олиш кунлари сони.

Корхонанинг иш режими

Жадвал 1

Корхонанинг иш режими	Ҳисоблаш вақти, саот суткад.				Ускуналарнинг ишлатилиш коэффиценти (Кишл.)	Йиллик иш вакти/с
	Йилдаги кунлар сони	Смена лар сони	Сменадаги соатлар сони	1йилдаги соатлар
Узлуксиз ишлайдиган Даврий ишлайдиган	350	3	8	8400	* 0.945	7938
	305	2	8	4880	* 0.945	4612

* К_ишл технологик ускуналардан фойдаланиш коэффициенти, К_ф=0,9…0,95

2. 
   Технологик жараённинг ишлаб чиқариш дастури ва материал баланслар
   

Бу бўлимда вазифада берилган махсулот ишлаб чиқариш дастурини таъминлаш учун талаб қилинадиган хом ашё миқдори ҳисобланади. Сўнгра 1йилда, 1 суткада, 1 сменада ва 1 соатда талаб қилинадиган хом ашё аниқланади. Масалан унумдорлиги йилига 90 минг м³ бўлган портландцемент клинкерини ишлаб чиқариш корхонаси ва хом ашёни майдалаш жараёнини ҳисоблаймиз. Тайёр маҳсулот ва хом ашё бўйича ишлаб чиқариш дастурини қуйидаги формулалардан фойдаланиб ҳисоблаш мумкин. Аппаратларнинг йиллик иш вақтини ҳисоблаш учун 1- жадвалдан фойдаданилади.


У_сут=_{ } м³/сут, (тн/сут) (4.1)

1. 
   Суткалик унумдорлик:
   

У_сут= _{ } (тн/сут) (4.2)

2. 
   Сменалик унумдорлик:
   

У_см=_{ } (тн/см) (4.3)

3. 
   Соатлик унумдорлик:
   

У_соат=_{ } (тн/соат) (4.4)


бу ерда: Т_к.и.в. – узлуксиз ишлайдиган корхоналарнинг йиллик иш вақти(3.1 формуладан олинади)
К_ишл – технологик ускуналардан фойдаланиш коэффициенти, К_ф=0,9…0,95
У_й – корхонанинг йиллик унумдорлиги,
N – бир йилдаги иш кунлари, сменалар сони, сменадаги соатлар вақти.
Ҳисоблашлар натижаси 2-жадвалга ёзилади.


Ишлаб чиқариш дастури.

Жадвал 2

Т/р	Тайёр маҳсулот номи	Ўл. бирл.	Унумдорлик
			йиллик	кунлик	сменали	соатлик
1.	Портландцемент клинкери	м^3	90000	272,11	90,70	11,34

1. 
   Жараённинг материал балансини ҳисоблаш
   

Материал баланс тенглама тарзида ифодаланиб унинг чап томонида қайта ишлаш учун керак бўладиган хом ашё ва материаллар миқдори m (массалар йиғиндиси) ўнг томонида эса, тайёр маҳсулот ва атроф - муҳитга бекорга сарф бўладиган материаллар массаларининг йиғиндиси ёзилади.
яъни: ∑ = ∑m¹ + m_б.с. (4.5)


Материал баланси маҳсулот бирлигига ёки вақт бирлигига ҳисобланиб, массаларнинг сақланиш қонунига асосан тузилади.
Аппаратларга кирадиган ва чиқадиган маҳсулотлар массалари қаттиқ жисмлар учун (m_қ, m_к^l), суюқликлар учун (m_c, m_c¹), газлар учун (m_г, m_г¹) алоҳида топилади.


m_қ+m_c+m_г = m_қ¹+m_c¹+m_г¹ (4.6)


Материал баланси хом ашё ва тайёр маҳсулотнинг таркибини, химиявий реакциялар натижасида ҳосил бўладиган маҳсулотларни, беҳуда сарф бўлишини ўз ичига олади.
Ишлаб чиқариладиган маҳсулот бирлигига сарф бўладиган хом ашё, сув, ёқилги, электр энергия, буғ ва ҳ.з. коэффициентлар орқали характерланади. Уларни аниқлаш учун технологик жараённинг ҳамма курсларини билиш керак.
Мисол учун айрим қурилиш материаллари ишлаб чиқаришда махсулот сарфини хисоблаш қуйидагича бўлади:
1-Мисол
100 тн гипс ишлаб чиқариш учун қанча гипс тоши керак?
Пишириш жараёни
CaSO₄×2H₂O→CaSO₄×0,5H₂O+1,5H₂O.
атом массаси 172 145


145 кг гипс ишлаб чиқариш учун 172 кг гипс тоши сарф бўлар экан.
100000 кг гипс олиш учун
145--------172
100000---------х
=118621кг
118621 кг гипс тоши керак экан.
2-Мисол
10 тн оҳак олиш учун намлиги 5% тоза оҳоктошдан қанча керак бўлади?
CaCO₃→CaO+CO₂
100 56 44
100 кг оҳактошни пиширганда кимёвий жараёнлар натижасида карбонатлар диссотцияланиб 56 кг сундирилмаган оҳак олинади.